تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 431

ص:444

1.اصل این است که هیچ کس بر دیگری ولایت ندارد؛مگر پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه علیهم السلام که بر جان و مال مردم از بزرگ و کوچک ولایت دارند؛

2.برخی از مسائل سیاسی-اجتماعی هست که شارع راضی به معطل ماندن آنها نیست؛

3.از روایات استفاده می شود که ائمه علیهم السلام فقها را به نوعی از ولایت و حکومت بر جامعه منصوب و اداره امور سیاسی-اجتماعی مردم را که شارع راضی به معطل ماندن آنها نیست،به فقیهان واگذار کرده است؛

4.ولایت فقیهان به جز در اموری است که اختصاص به ائمه علیهم السلام دارد؛مانند امور شخصی،اموال مردم و.... (1)

د)سید عبدالاعلی موسوی سبزواری رحمه الله

این فقیه فرزانه ولایت ذاتی تکوینی و تشریعی را مختص به خداوند متعال و ولایت غیر ذاتی را مختص کسانی می داند که خداوند به آنان ولایت داده است که عبارت اند از:پیامبر صلی الله علیه و آله و امامان معصوم علیه السلام.این بزرگواران به ادله اربعه از اصل عدم ولایت خارج شده اند.از آن جا که تنظیم امور مردم همیشه مطلوب است و نظم بخشی به امور مردم هم به اشخاص خاصی واگذار شده،به عقیده ایشان این اشخاص به دلیل عقل و نقل فقیهان جامع شرایط هستند.این فقیه بزرگوار تصریح کرده است که اگر صفاتی که در مورد فقیه جامع شرایط گفته شده،در شخصی جمع شود،ولایت مطلقه بر عهده اوست؛چه خودش بخواهد و چه نخواهد.چنین شخصی نازل منزله امام است؛مگر آن چه از مختصات ائمه است و با دلیل از عهده فقیه خارج شده است. (2)