تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 47

ص:60

1- (1) .رجال برقی،ص35.
2- (2) .الفهرست طوسی،ص174.
3- (3) .رجال برقی،ص54؛رجال طوسی،ص366 و 397؛رجال نجاشی،ص74.
4- (4) .الفهرست طوسی،ص19.
5- (5) .رجال نجاشی،ص26 و 75.

باید افزود که وی را در شمار اصحاب اجماع آورده اند. (1)در میان آثار او آن چه دارای اهمیت فقهی بوده عبارت است از:

یک.الجامع:که در بردارنده مجموعه ای گسترده از اخبار در زمینه های گوناگون معارف اهل بیت علیهم السلام به ویژه فقه بوده است. (2)نسخه ای از این اثر تا سده هفتم هجری باقی بوده و در کتاب سرائر ابن ادریس (3)و کشف الرموز آبی (4)از آن نقل قول شده است.

دو.کتاب النوادر:در منابع رجالی از این کتاب یاد کرده اند.نسخه هایی از این اثر تا اواخر سده ششم هجری در دسترس بوده و ابن ادریس حلی در مستطرفات سرائر گزیده ای از روایات آن را ضبط کرده است. (5)

سه.کتاب المسائل:ابن ندیم در فهرست خود،از این اثر با عنوان کتاب المسائل یاد کرده است. (6)نسخه ای از آثار فقهی،روایی بزنطی در اختیار ابن بابویه بوده و در جای جای من لایحضره الفقیه مورد استفاده قرار گرفته است.

3-جریان فراگیر

در کشاکش مباحث میان دو طیف هشام بن حکم و هشام بن سالم در طول سده سوم هجری در محافل فقه امامیه شاهد شکل گیری حد وسط میان این دو گروه هستیم که در شمار افراد شاخص آن از کسانی مانند«صفوان بن یحیی،ابن ابی عمیر،