تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 54

ص:67

(نماینده جریان حدیث گرا)و صفوان بن یحیی(نماینده جریان معتدل و فراگیر)در محافل فقهی امامیه نضج گرفته بود در این دوره به شکل سه مکتب فقهی تداوم پیدا کرد که این قسمت به معرفی اجمالی هر یک از سه مکتب به ترتیب تاریخی شکل گیری آن مکتب می پردازیم.

جریان حدیث گرا

اشاره

قم از اواخر عصر حضور در جایگاه یکی از مراکز مهم آموزشی جای خود را در فرهنگ امامیه گشوده بود و با ورود کسانی چون ابراهیم بن هاشم،بخش وسیعی از میراث روایی عراق نیز در دسترس فقیهان آن دیار قرار گرفته بود.اهمیت یافتن قم،همگام با روند رو به ضعف حوزه آموزشی امامیه در کوفه،شرایط مناسبی را فراهم آورده بود تا دست کم برای برهه ای از زمان،تا هنگام اهمیت یافتن بغداد،قم به عنوان اصلی ترین مرکز آموزشی در میان امامیه ایفای نقش نماید. (1)

1-جریان حدیث گرای قم در اواخر سده سوم

الف)بازتاب های تقابل هشامین در قم

یکی از نکته های شگفت انگیز که در محافل عالمان قم در این برهه بروز یافت،جبهه گیری هایی از سوی برخی از عالمان در قبال هشام بن حکم و هشام بن سالم است که یادآور دو جریان فکری گذشته بود.با وجود آن که در دهه های پایانی دوره حضور،کسانی چون ابن ابی عمیر تلاش کردند تا نسبت به شخصیت های متقدم امامیه تأیید فراگیری در محافل فقهی ایجاد کنند و از