تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 65

ص:78

1- (1) .برای یاد کرد متن،ر.ک:نجاشی،ص261 و ابن بابویه،من لایحضره الفقیه،ج 1،ص 5؛معرفی کتاب در الفهرست طوسی،ص93،به گونه ای انجام شده که گویی کتاب الشرائع نوشته ای جز رساله علی بن بابویه به فرزندش بوده است.
2- (2) .الفهرست طوسی،ص93 و رجال نجاشی،ص261.
3- (3) .طوسی،مشیخه التهذیب،ص 75.
4- (4) .تاریخ فقه امامیه 1،ص275-277.

عراق تا مصر دانش آموخته است.در میان شیوخ او نام کسانی چون علی بن بابویه قمی،ابن ولید قمی،محمد بن یعقوب کلینی،و از عراقیان ابن همام اسکافی و ابن عقده به چشم می آید. (1)

اکنون از آثار ابن قولویه تنها کتاب کامل الزیارات بر جای مانده است که از نظر فقهی اهمیت محدودی دارد. (2)

آن چه در میان آثار فقهی ابن قولویه پیش از همه شایان توجه است،اثری با عنوان کتاب یوم و لیله است (3)که به ظاهر باید آن را نوشته ای به سبک آثار هم نام از یونس بن عبد الرحمن و برخی دیگر از شخصیت های متقدم امامیه تلقی کرد و آن نوشته ای مختصر در مسائل مبتلابه فقهی در زندگی روزمره است.افزون بر آن،بر اساس آن چه از فهرست آثار یافت نشده ابن قولویه بر می آید،بخش مهمی از کوشش او در تألیف فقهی،مصروف تک نگاری هایی گاه به سبک سنتی و گاه در مسائل خاص مبتلابه بوده است.عناوین این تک نگاری ها چنین است:کتاب الصلاه،کتاب الجمعه و الجماعه،کتاب الفطره و کتاب الحج. (4)

د)ابن بابویه قمی

اشاره

ابو جعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی،ملقب به شیخ صدوق(381ق)،محدث و فقیه نامدار امامیه که نام او در تاریخ فقه و حدیث امامیه،همواره زبان زد بوده است.ابن بابویه در قم در خاندانی از اهل دانش رشد یافت و