تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 85

ص:98

1- (1) .علامه حلی،المختلف.
2- (2) .مفید،اجوبه المسائل السرویه،ص223.
3- (3) .ر.ک:علامه حلی،المختلف،ص27.
4- (4) .ضبط عنوان:ابن ندیم،ص246 و طوسی،الفهرست،ص134.
5- (5) .ضبط عنوان:ابن ندیم،همان جا؛نجاشی،ص388:«تم نفعه و جمل شرعه»؛طوسی،الفهرست،ص134 بدون«لما....».
6- (6) .ابن ندیم،طوسی،همان مواضع.

ابهامی در عنوان از نظر مباحث اصولی الفاظ شایان تأمل و تحلیل است.

با آن که عنوان اثری از ابن جنید در مباحث اوامر به ثبت نرسیده،شواهدی در دست است که نشان می دهد،وی در این مبحث دیدگاه های خاصی داشته است؛برای نمونه از تحلیل استدلالات وی برای فتاوای شاذش چنین برمی آید که وی امر را در صورت اطلاق،دال بر وجوب می شمرده و نمونه ای از آن در قول وی به وجوب سنت تکبیر در شب عید فطر دیده می شود. (1)

قیاس و رأی در فقه ابن جنید

در منابع تصریح شده است که ابن جنید قائل به حجیت قیاس به شیوه ابوحنیفه و دیگر فقهای اهل سنت بوده (2)و در فهرست آثار او نیز دو عنوان از تألیفات او با عناوین دفاع از حجیت قیاس و اجتهاد الرأی به ثبت رسید است. (3)

ابن جنید در مبانی فقهی خود،بر خلاف روش مشهور نزد امامیان عصر خود،به صراحت حجیت قیاس و عمل به اجتهاد الرأی را مطرح کرده و در این باره آثاری نیز پرداخته است. (4)وی این روش خود را در مذهب امامی بدعت نمی شمرد و بر آن بود که مسئله قیاس و رأی،در پس پرده ای از ابهام و حتی ستر عامدانه دگرگون جلوه گر شده است.اگر چه ابن جنید این باور را در دو تک نگارِ اصولی مطرح ساخته که اکنون در ردیف آثار از دست رفته جای گرفته اند،عناوین این دو اثر به صورت«کتاب کشف التمویه و الالباس علی اغمار الشیعه فی امر القیاس»و«کتاب اظهار ما ستره اهل العناد من الروایه