تفاوت دیه زن و مرد از دیدگاه مذاهب اسلامی صفحه 11

ص:19

1- (1) الصادمه عبدالرحمن الغریانی، مدونه الفقه المالکی، ج 4، ص 526.
2- (2) محمدحسن نجفی، جواهر الکلام، ج 43، ص 2.
3- (3) روح الله الموسوی الخمینی، تحریر الوسیله، ج 2، ص 553.

بیشتر در جنایت بر نفس به کار برده اند. از اهل سنت، فقهای حنفی نیز دیه را مختص جنایت بر نفس می دانند و در جنایت بر اعضاء، ارش اطلاق می کنند؛ اما مذاهب دیگر به چنین تفاوتی میان دیه نفس و دیه اعضاء اعتقادی ندارند.

2- مفهوم ارش

الف) لغوی: ارش، در لغت به معنای دیه جراحات و جمع آن «اُرُوش» و در اصل به معنای فساد و نقص بوده است.(1)

ب) اصطلاحی: فقهای مذاهب اسلامی هرکدام براساس مبانی فقهی خود، تعاریف متفاوتی را درباره ارش ارائه کرده اند:

فقهای حنفی، واژه ارش را به معنای دیه جنایت بر پایین تر از نفس استعمال کرده و گفته اند:

ارش به مالی اطلاق می شود که به سبب جنایت بر اعضاء، واجب می گردد؛ اعم از اینکه مقدار آن در شرع، معین شده باشد یا نه.(2)

ازاین رو، آنها ارش را به دو قسم ارش مقّدر و غیرمقّدر تقسیم کرده اند. علاءالدین کاشانی یکی از فقهای این مذهب می گوید:

به چیزهایی که ارش معین در آن واجب است، مانند تمام اعضای جفت بدن انسان، دیه کامل تعلق می گیرد و در هرکدام از آنها نصف آن واجب می شود؛ همانند چشم ها و دست ها و پاها و... اما به چیزهایی [اعضای بدن] که ارش معین ندارد، به آنها حکومت استعمال می شود.(3)