تفاوت دیه زن و مرد از دیدگاه مذاهب اسلامی صفحه 179

ص:187

2. سرخسی: وی دلیل نصف بودن دیه زنان را به سبب نقص ملکیت آنان در نکاح بیان کرده است. وی در کتاب المبسوط در جایی که درباره دیه جنین سخن رانده می گوید:

در دیه جنین، بین زن و مرد فرقی نیست. پیامبر صلی الله علیه و آله به آن حکم کرده است؛ زیرا مشکل است آگاهی یافتن بر صفت ذکوریت و انوثیت. در چنین مواردی، خصوصاً زمانی که خلقت آن تمام نشده باشد، وجوب دیه در آن، به جهت قطع سر است و در آن زن و مرد مساوی اند. اما در باب دیات، تفاوت دیه زن و مرد، به اعتبار صفات ملکیت آنهاست. چون مرد، هم مالک نکاح و هم مالک مال است؛ اما زن، تنها مالک مال است؛ نه نکاح؛ به این دلیل، دیه زن، نصف دیه مرد قرار داده شده است.(1)

3. صاحب فتح القدیر: وی نیز در مقام توجیه نصف بودن دیه زن می گوید:

این امر بدان جهت است که حال و وضعیت زن، ناقص تر و پایین تر از وضع مرد است و خداوند هم فرموده است: «مردان بر زنان برترند»(2) و منفعت وجودی زن، کمتر از منفعت وجودی مرد است؛ زیرا نمی تواند با بیشتر از یک مرد ازدواج کند.(3)

ب) پایین بودن نقش اقتصادی زن نسبت به مرد

برخی دیگر از صاحب نظران مذاهب اسلامی در حوزه فقه، نصف بودن دیه زن را نسبت به مرد، با دیدگاه اقتصادی توجیه کرده اند. این دسته از علما معتقدند که دیه در شریعت اسلام، برای پرداخت خسارت به مجنی علیه و یا خانواده او تشریع شده است و از آنجا که مرد، نقش بیشتر و مهمتری در درآمدهای مالی و اداره معیشتی خانواده دارد، با صدمه دیدن و از بین رفتن او، لطمه بیشتری به وضعیت معیشتی خانواده