تفاوت دیه زن و مرد از دیدگاه مذاهب اسلامی صفحه 34

ص:42

1- (1) لسان العرب، ج 10، ص 470: «الجنایه الذنب والجرم وما یفعله الإنسان مما یوجب علیه العقاب أو القصاص فی الدنیا والآخره»؛ أنطوان نعمه و دیگران، المنجد فی اللغه العربیه المعاصره، ص 229: «جنایت، به معنای مطلق گناه است».
2- (2) بهاءالدین خرم شاهی و دیگران، دائر المعارف تشیّع، ج 5، ص 460.
3- (3) التشرع الجنائی الإسلامی، ج 1، ص 89.

الف) جنایت عمد محض

اکثر فقهای امامیه، قتل عمد را این گونه تعریف کرده اند:

قتل عمد، جنایتی است که در آن، شخص جانی که یک فرد عاقل و بالغ است، قصد کشتن انسانی را دارد و با همان انگیزه، با وسیله ای که غالباً کشنده است، مانند آهن، سنگ، چوب و سَم، او را به قتل می رساند.(1)

فقهای اهل سنت مانند شافعی، مالک، احمدحنبل، ابویوسف و محمد گفته اند:

ملاک در قتل عمد این است که قاتل با ابزاری که قطعاً و یا غالباً کشنده است، قصد فعل و قصد شخص کند.(2)

فقهای حنفیه می گویند:

ملاک در قتل عمد این است که قاتل، زدن را با ابزاری که بدن مقتول را پاره کند، مانند شمشیر و اشیاء نُوک تیز قصد کند؛ زیرا قصد، یک امری قلبی است و به آن اطلاع پیدا نمی شود؛ مگر به سبب ابزاری که موجب قتل شود.(3)

بنابراین، در تشخیص قتل عمد یا به عبارت دیگر جنایت عمدی، دو عامل معتبر است؛ یکی اینکه عمل مجرمانه ای که از سوی جانی بر روی جسم و جان مجنی علیه انجام شده است، از روی اراده و اختیار باشد. و دیگر اینکه