نماز معلولان بر اساس فقه شیعه صفحه 108

ص: 113

1- . حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج6، ص136، کتاب الصلاه، ابواب القرائه، باب59: أنّه یجزئ الاخرس...، ح1.
2- . حلّی، ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج3، ص289: «هو (سکونی) عامی المذهب».
3- . طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن؛ العده فی الاصول الفقه، ج1، ص149: «عملت الطائفه بما رواه... السکونی»
4- . خمینی، سید روح اللّه موسوی، کتاب الطهاره ج2، ص32: «فإنّ الأرجح وثاقه النوفلی و السکونی، کما یظهر بالفحص و التدبّر فی روایاتهما و عمل الأصحاب بها... و قلّما یتّفق عدم کون النوفلی فی طریقها» خویی، سید ابوالقاسم موسوی، موسوعه الإمام الخوئی، ج14، ص263: «لأنّه (سکونی) موثق بتوثیق الشیخ و إن کان عامیا»
5- . کلینی، ابوجعفر، محمد بن یعقوب، الکافی، ج3، ص315، کتاب الصلاه، باب قرائه القرآن...، ح17 و ج4، ص335، کتاب الحج، باب التلبیه، ح2.
6- . طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن؛ تهذیب الأحکام، ج5، ص93، کتاب الحج، بَابُ 7: صفه الإحرام...، ح113.
7- . حلّی، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تذکره الفقهاء، ج7، ص251.
8- . حلّی، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، ج10، ص234.
9- . عاملی، شهید اول، محمد بن مکی، ذکری الشیعه فی أحکام الشریعه، ج3، ص313.
10- . عاملی، کرکی، محقق ثانی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج2، ص254.
11- . عاملی، محمد بن علی موسوی، مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، ج3، ص321.
12- . اصفهانی، فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، ج3، ص421.

حدائق،(1) بهبهانی در مصابیح الظلام،(2) حائری در ریاض المسائل،(3) شیخ محمد حسن نجفی در جواهر الکلام،(4)

شیخ انصاری در کتاب الصلاه،(5)

آقا ضیاء در شرح تبصره،(6)

این روایت را آورده و آن را موثق دانسته اند.

از نظر دلالت هم روشن است که امام علیه السلام، حرکت زبان و اشاره با انگشتان را جایگزین تلفظ و قرائت به عنوان وظیفه اخرس در سه باب حج، شهادت و نماز معرفی می کند. در نتیجه چنین شخصی به وسیله حرکت زبان و اشاره با انگشتان، قرائت نماز را به جا می آورد.

گفتار چهارم: بیان مسائل

پس از بیان برخی از روایات مربوطه، در این گفتار به نتایجی که از روایات استفاده می شود پرداخته و در ضمن مسائلی مطرح می شود. همچنین بحث هر کدام از این مسائل پس از تطبیق با کلمات فقهاء بزرگ، و البته با توجه به اقتضای این رساله، به اختصار بیان شده است.

همانطور که در ابتدای فصل ذکر شد، در اینجا، فارغ از بحث های پیرامون ادله شرطیت و کیفیت تکبیره الاحرام، قرائت و اذکار که در کتب مربوطه بیان شده، بر فرض ثابت شدن این شرایط؛ راجع به اینها از این جهت صحبت می کنیم که اگر شخص معلول، ناتوان از انجام آن به طور صحیح و با رعایت شرایط آن باشد، وظیفه اش چیست؟ اگر می تواند قرائت ناقص و ناتمامی داشته باشد، به همان اکتفا کند؟ یا وظیفه قرائت از ناتوان، کاملاً برداشته شده است؟ یا باید به چه نحوه آن را انجام دهد؟ و...

ضمن اینکه مراد از لفظ قرائت که در ادامه آمده است، اعم از تکبیره الاحرام، قرائت حمد و سوره، و اذکار رکوع، سجده، تشهد و سلام می باشد.

مسأله یکم: قدرت بر قرائت سالم در زمان دیگر

همانطور که در مسأله یکم در فصل قیام گذشت، اگر شخص معلول یقین دارد برای انجام فریضه نماز هرچند در آخر وقت به اندازه ای زمان دارد که بدون مستحبات، نماز واجب را با رعایت تکبیره الاحرام، قرائت و اذکار اقامه کند، وی می بایست نماز را به شکل اصلی بخواند، هرچند در آخر وقت باشد. بنابراین اگر بخواهد مستحبی را رعایت کند ولی قرائت نقض شود، نمازش باطل خواهد بود. چراکه با قدرت در رعایت قرائت، وی مشمول دلیل معذورین نشده و تحت اطلاق روایات قرائت کامل باقی است. و سایر احکام مربوطه به این مسأله، مانند همان است که در فصل قیام گذشت.

مسأله دوم: توانایی بر قرائت کمتر