نماز معلولان بر اساس فقه شیعه صفحه 123

ص: 128

1- . عاملی، محمد بن علی موسوی، مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، ج3، ص331.
2- . اصفهانی، فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، ج3، ص402.
3- . نراقی، مولی احمد بن محمد مهدی، مستند الشیعه فی أحکام الشریعه، ج5، ص56.
4- . نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج9، ص266.
5- . دزفولی، مرتضی بن محمد امین انصاری، کتاب الصلاه، ج1، ص505.
6- . همدانی، آقا رضا بن محمد هادی، مصباح الفقیه، ج12، ص49.
7- . بروجردی، آقا حسین طباطبایی، تبیان الصلاه، ج5، ص86.
8- . حکیم، سید محسن طباطبایی، مستمسک العروه الوثقی، ج6، ص119.
9- . خویی، سید ابوالقاسم موسوی، موسوعه الإمام الخوئی، ج14، ص214.
10- . دزفولی، مرتضی بن محمد امین انصاری، کتاب الصلاه، ج1، ص505: «موثّقه عمّار- المبدّل بحمّاد فی الذکری (ص181) و المعتبر (ج2، ص161) و جامع المقاصد (ج2، ص207) سهوا من القلم ظاهرا-»
11- . حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج5، ص484، ابواب القیام، باب1: باب وجوبه فی الفریضه...، ح13.
12- . کلینی، ابوجعفر، محمد بن یعقوب، الکافی، ج3، ص411، کتاب الصلاه، باب صلاه الشیخ...، ح12.
13- . طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن؛ تهذیب الأحکام، ج2، ص169، کتاب الصلاه، بَابُ 9: تفصیل ما تقدم...، ح129 و ج3، ص176، جزء الثانی من کتاب الصلاه، بَابُ 14: صلاه الغریق...، ح6.
14- . قمّی، صدوق، محمّد بن علی بن بابویه، من لایحضره الفقیه، ج1، ص361، باب صلاه المریض..، ح1033.

به عنوان نمونه محقق حلی در المعتبر،(1) علامه حلی در تذکره،(2) شهید اول در ذکری الشیعه،(3)

محقق کرکی در جامع المقاصد،(4)

محقق سبزواری در ذخیره المعاد،(5)

محقق بحرانی در حدائق الناضره،(6)

محقق نراقی در مستند الشیعه،(7)

شیخ محمد حسن نجفی در جواهر الکلام،(8)

شیخ انصاری در کتاب الصلاه،(9)

آقا رضا همدانی در مصباح الفقیه،(10)

سید محسن حکیم در مستمسک العروه(11)

این روایت را آورده اند.

از نظر دلالت هم روشن است. این روایت وظیفه مکلف را بیان می کند که اگر مریض و ناتوان از رکوع و خم شدن بود، با استفاده از باز و بسته کردن پلک چشم، رکوع را انجام می دهد. البته این روایت از مرحله ایماء سخنی به میان نیاورده که از روایات دیگر مانند روایت قبلی استفاده می شود. و اینجا حمل بر موردی می شود که قدرت بر ایماء هم ندارد.

گفتار چهارم: بیان مسائل

پس از بیان برخی از روایات مربوطه، در این گفتار به نتایجی که از این روایات استفاده می شود پرداخته و در ضمن مسائلی مطرح می شود. همچنین بحث هر کدام از این مسائل پس از تطبیق با کلمات فقهاء بزرگ، و البته با توجه به اقتضای این رساله، به اختصار بیان شده است.

همانطور که در ابتدای فصل ذکر شد، در اینجا، فارغ از بحث های پیرامون ادله شرطیت و کیفیت رکوع که در کتب مربوطه بیان شده، بر فرض ثابت شدن این شرایط؛ راجع به رکوع از این جهت بحث می کنیم که اگر شخص معلول، ناتوان از انجام آن به طور صحیح و با رعایت شرایط آن باشد، وظیفه اش چیست؟ اگر می تواند رکوع ناقصی داشته باشد، به همان اکتفا کند؟ یا رکوع نشسته انجام دهد و یا آن را تبدیل به چه فعلی کند؟

مسأله یکم: قدرت بر رکوع سالم در زمان دیگر

همانطور که در مسأله یکم در فصل قیام گذشت، اگر شخص معلول یقین دارد برای انجام فریضه