نماز معلولان بر اساس فقه شیعه صفحه 13

ص: 18

فصل اول: معلولیت و ناتوانی

گفتار اول: انواع معلولیت ها

از اصلی ترین مفاهیم اساسی این رساله، مفهوم معلول و معلولیت است. در این گفتار به این سؤال پاسخ گفته می شود که به چه کسی معلول اطلاق می شود؟ و به چه آسیب هایی معلولیت اطلاق می گردد؟

معلول در فرهنگ فارسی با واژه هایی مثل توانخواه، ناتوان، کم توان، مددجو و مددخواه هم بیان شده ولی اغلب واژه معلول و مشتقات آن کاربرد دارد.

در فرهنگ عربی: إعاقه معوّق، معاق، ذوی الاحتیاجات (یا حاجات) الخاصه و در فرهنگ انگلیسی Handicap Disability کاربرد دارد. همه اینها به کسی گفته می شود که بر اثر نقص یا آسیب جسمی یا ذهنی یا روانی و روحی و بالاخره یا اجتماعی کارایی عادی و معمولی خود را از دست داده و یا در زندگی فردی یا شئون اجتماعی، اقتصادی و حرفه ای او اختلال محسوس به وجود آمده است؛ به طوری که این اختلال، از استقلال فردی، اجتماعی و اقتصادی وی کاسته است.(1)

معلولیت و معلولان را از منظرهای مختلف و بر اساس شاخص های متعدد طبقه بندی و تقسیم کرده اند. از نظر علت و منشأ پیدایش معلولیت به سه دسته تقسیم می شوند: علل ژنتیکی، علل مادرزادی و علل عارضی. اما علت عارضی را به جنگ و بیماری تقسیم می کنند.

گاه معلولیت ها را به انواع حسی مانند نابینایی و ناشنوایی؛ حرکتی مانند افراد فاقد عضو حرکتی، ضایعات نخاعی و ناهنجاری های مربوط به اسکلت و عضلات؛ احشای داخلی مثل نارسایی های قلبی عروقی، تنفسی، کلیوی؛ ذهنی شامل عقب ماندگی ذهنی و بالاخره روانی مثل وسواس و افسردگی تقسیم کرده اند.

معلولین حسی یعنی نابینایان و ناشنوایان در مسائلی از نماز مانند قدرت بر تکلم، عدم رؤیت نجاست در بدن نمازگزار یا عدم رؤیت زوال خورشید و معلولین ذهنی به عنوان افراد فاقد قدرت تفکر و تعقل و دیگر معلولیت ها بررسی خواهد شد.

بنابراین معلولین مختلف که به دلیل فقدان عضو یا ناهنجاری ها و نارسایی های دیگر، ناتوان از انجام برخی اجزاء نمازاند مورد بحث قرار می گیرند. اکنون به معرفی انواع معلولیت ها می پردازم.