نماز معلولان بر اساس فقه شیعه صفحه 29

ص: 34

1- . صحیح مسلم، ج2، ص975، ح1337، کتاب الحج، ح412، (73) باب فرض الحج مره فی العمر، سنن النسائی، ج5، ص110، باب وجوب الحج.
2- . ابن ابی جمهور، محمد بن زین الدین، عوالی اللئالی العزیزیه فی الأحادیث الدینیه، ج4، ص5٨، ح٢٠6.
3- . همان، ح٢٠5.
4- . همان، ح٢٠7.
5- . خویی، سید ابوالقاسم موسوی، دراسات فی علم الأصول، ج3، ص462:... و من الظاهر ان کلمه «ما» فی هذه الروایه لا تصلح إلاّ أن تکون ظرفیه زمانیه، فمفادها وجوب الإتیان بالمأمور به عند الاستطاعه و القدره... .
6- . دزفولی، مرتضی بن محمد امین انصاری، فرائد الأصول، ج3، ص9.
7- . رک: بجنوردی، سید حسن بن آقا بزرگ موسوی، القواعد الفقهیه، ج4، ص130.

استصحاب کلی قسم ثالث است، یا متوقف بر پذیرش اصل مثبت است. همچنین مهم تر از همه اینکه این استصحاب ها در شبهه حکمیه جاری شده است که بسیاری قائل به عدم جریان استصحاب در آن هستند؛ اما قائلین به جریان استصحاب نیز پاسخ هایی بر اشکالات داده اند، که به کتب مفصل قواعد فقهی ارجاع داده می شود.(1)

فارغ از این مباحث مخالف و موافق، نماز جانبازان و معلولین را بنا بر هر دو نظر می توان بررسی نمود.

ولی در خصوص اصل تکلیف نماز و سقوط آن، همچنان که در بخش دوم رساله می آید، ناتوانی از یک شرط یا جزء باعث سقوط نماز نمی شود. و به دلیل وجود روایات خاصه مانند «لَا تَدَعُ الصَّلَاهَ عَلَی حَالٍ» نماز در همه حال واجب است.(2)

گفتار پنجم: پیشینه تحقیق

تحقیق و پژوهش پیرامون نماز معلولین و کسانی که توانایی انجام نماز کامل را ندارند، بحث تازه ای نیست، و در کتب فقها و حتی در روایات نیز مورد اشاره بوده اما به مرور زمان بحث های بیشتری حول آن شکل گرفته است.

شاید اولین منبع غیر روایی، کتاب خلاف و مبسوط شیخ طوسی باشد که گویا کمتر از ده صفحه به موضوع نماز ناتوان اختصاص داده است.(3)

همچنین محل این بحث نیز در کتب مختلف، متفاوت است تا اینکه شرح نگاری و تعلیقه گذاری بر کتاب العروه الوثقی تأسیس شد.

در العروه الوثقی که منظم تر به این بحث پرداخته، برای هر کدام از اجزاء و شرایط نماز که شخص ناتوان از انجام می شود، چندین مسأله طرح شده است که فقهای بزرگ نیز در مباحث خود تحت این مباحث، فروع دیگری را هم اضافه کرده اند.

در یک جمع بندی می توان بیشترین و استدلالی ترین مطالب موجود را مربوط به آیت اللّه خویی دانست که مفصلاً مسائل را طرح و بحث کرده اند.

این پژوهش نیز با توجه به العروه الوثقی و مسائل آن، مباحث خود را طرح کرده، و مطالب جدیدی را نیز بر آن افزوده است. بنابراین طبیعی است که این رساله نیز بیشتر از مباحث آیت اللّه خویی استفاده کند. ضمن اینکه به عنوان منابع مهم دیگر از کتاب الصلاه شیخ انصاری، جواهر شیخ محمد حسن نجفی، مستمسک مرحوم حکیم، مستند الشیعه مرحوم نراقی، نهایه الاحکام و تذکره و قواعد