نماز معلولان بر اساس فقه شیعه صفحه 77

ص: 82

1- . یزدی، سید محمد کاظم طباطبایی، العروه الوثقی فیما تعم به البلوی، ج1، ص273: «لا یجب علی المسلوس و المبطون أن یتوضئا لقضاء التشهد و السجده المنسیین بل یکفیهما وضوء الصلاه التی نسیا فیها بل و کذا صلاه الاحتیاط یکفیها وضوء الصلاه التی شک فیها».
2- . حلّی، ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج1، ص351: «أن یقرأ فی الأولیین بأمّ الکتاب وحده و فی الأخیرتین بتسبیح، یسبّح فی کلّ واحده أربع تسبیحات، فإن لم یتمکّن من قراءه فاتحه الکتاب سبّح فی جمیع الرکعات، فإن لم یتمکّن من التسبیحات الأربع فلیقتصر علی ما دون ذلک من التسبیح فی العدد، و یجزیه منه تسبیحه واحده فی قیامه، و تسبیحه فی رکوعه، و تسبیحه فی سجوده، و فی التشهّد ذکر الشهادتین خاصّه، و الصلاه علی محمّد و آله صلّی اللّه علیه و آله و علیهم السلام ممّا لا بدّ منه فی التشهّدین، و یصلّی علی أحوط ما یقدر علیه فی بدار الحدیث من جلوس أو اضطجاع، و إن کان صلاته بالإیماء أحوط له فی حفظ الحدث و منعه من الخروج صلّی مؤمیا، و یکون سجوده أخفض من رکوعه»
3- . به عنوان نمونه: حلّی، ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج1، ص351: «أنّ مستدام الحدث یخفّف الصلاه و لا یطیلها، و یقتصر فیها علی أدنی ما یجزی المصلّی عند الضروره»؛ اصفهانی، فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، ج1، ص583: «وإن أمکنه التحفظ من الحدث إذا اختصر الصلاه أو جلس أو اضطجع أو أومأ للرکوع والسجود وجب».
4- . خویی، سید ابوالقاسم موسوی، موسوعه الإمام الخوئی، ج6، ص233: «وذلک لأن ما لا بدل له وهو الطهاره متقدم علی ما له البدل وهو القراءه والرکوع والسجود».
5- . حکیم، سید محسن طباطبایی، مستمسک العروه الوثقی، ج2، ص577: «ولو بنی علی الغض عن النص والفتوی کان مقتضی القاعده ترجیح الطهاره علی الأجزاء غیر الرکنیه».
6- . نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج2، ص325: «أنه مخالف لاطلاق الأدله»؛ دزفولی، مرتضی بن محمد امین انصاری، کتاب الطهاره، ج2، ص423: «ظاهر الأخبار فی السلس و نحوه أنّ له أن یصلّی الصلاه المتعارفه، و أنّ هذا المرض موجب للعفو عن الحدث لا للرخصه فی ترک أکثر الواجبات، تحفّظا عن هذا الحدث»؛ خویی، سید ابوالقاسم موسوی، موسوعه الإمام الخوئی، ج6، ص233: «أن الأخبار الوارده فی المقام دلّتنا علی أن وظیفه المسلوس و المبطون هی الصلاه علی الکیفیه المتقدّمه و معه لا وجه للاحتیاط و الجمع بینها و بین الصلاه الاضطراریه»؛

فصل دوم: معلولیت موجب عدم تحقق قیام و جلوس

اشاره

در این فصل به وظیفه معلولینی که نمی توانند جزء قیام و راست ایستادن و همچنین جلوس را برای تشهد و سلام در نماز رعایت کنند پرداخته ایم.

طبق ادله کثیره و بدون اختلافی در کلام فقها که در ادامه خواهد آمد، نمازگزار می بایست در بخش هایی از نماز، قیام داشته باشد و راست بایستد و در بخش هایی نیز جلوس داشته باشد و بنشیند. البته قیام قابل تقسیم به رکن و غیر رکن است. اما در بحث اینجا، فارغ از این تقسیم، و اینکه در چه مواردی قیام رکنی و چه مواردی غیر رکنی است، به طور کلی پیرامون قیام و جلوس از این جهت صحبت می کنیم که اگر شخص معلول، ناتوان از انجام این دو باشد، وظیفه اش چیست؟ اگر با کمک چیزی یا شخصی می تواند قیام ناقص داشته باشد، به همان اکتفا کند؟ یا قیام و جلوس را تبدیل به چه فعلی کند؟

در این فصل نیز مانند دیگر فصول بخش سوم، ابتدا برخی مصادیق و معلولیت هایی که موجب عدم تحقق قیام و جلوس است می آید، پس از آن ادله شرطیت قیام و جلوس در نماز، و سپس روایات مهم موضوع قیام و جلوس در نماز اشخاص معلول و ناتوان بیان شده و در پایان، وظیفه این معلولین پی گرفته می شود. ضمن اینکه منظور از جلوس که در این بحث می آید، جلوس تشهد و سلام است.

گفتار اول: برخی مصادیق

در این گفتار برخی بیماری هایی که موجب عدم تحقق قیام و جلوس است، ذکر می شود.

از جمله این بیماری ها: می توان به فلج مغزی، قطع عضو بدن، ام اس، ضایعه نخاعی، تومور مغزی، راشیتیسم، آرتریت روماتوئید، پلی میوزیت و درماتومیوزیت، تیبیال همی ملیا، ضربه مغزی، آبسه مغزی، و پارکینسون، اشاره کرد که به جهت قطع عضو، یا اختلال در قدرت عضلانی یا اختلالات حسی در بخشی از بدن که گاهی رخ می دهد، مکلف از قیام و جلوس ناتوان می شود که توضیح هر یک از این بیماری ها در صفحه 6 آمده است.

گفتار دوم: ادله اشتراط قیام و جلوس

اشتراط صحت نماز به انجام قیام و راست ایستادن و همچنین جلوس و نشستن، در روایات مختلف و همچنین در کلام فقها و گاهاً بدون آنکه به دلیل آن پرداخته باشند، به اشاره رفته، و اشکالی در