احکام و حقوق کودکان در اسلام برگرفته از موسوعه احکام الاطفال و ادلتها جلد 2 صفحه 320

ص:335

1- (1) لسان العرب 390:2؛ مصباح المنیر: 195؛ تاج العروس 405:19؛ مجمع البحرین 599:1-598؛ فرهنگ فارسی، دکتر محمد معین 1539:2.
2- (2) خواهان (مدّعی) در لغت به کسی گفته میشود که میخواهد چیزی را برای خود بر علیه دیگری ثابت کند و منکر مانع آن است. مجمع البحرین 599:1. در تعریف خواهان و خوانده نظرات مختلفی وجود دارد که همگی در پی به دست دادن مفهوم عرفی آن میباشند، زیرا به اتفاق علمای شیعه و سنی برای آن معنای شرعی وجود ندارد، مشهور فقهای شیعه در تبیین نظر عرف میگویند: خواهان کسی است که اگر ترک خصومت کند دعوی خاتمه پیدا خواهد کرد و خوانده (منکر) مقابل خواهان است. ر. ک: التنقیح الرائع 265:4؛ المهذب البارع 482:4؛ کشف اللثام 85:10؛ اسس القضاء و الشهاده: 303.
3- (3) ر. ک: التنقیح الرائع 266:4؛ ایضاح الفوائد 323:4؛ المهذب البارع 482:4؛ معجم المصطلحات و الألفاظالفقهیه 246:3، با اختلاف در تعبیر.

شناخت خواهان و خوانده (مدّعی و منکر) از آن جهت اهمیّت دارد که به استثنای موارد لوث(1) بیّنه با خواهان و قسم با خوانده است که یکی از اصول مسلّم قضای اسلام است و مبتنی بر روایات متعدّد و اصل است.

و اما در حقوق ایران تعاریف مختلفی از دعوا ارائه شده است از جمله این که: «دعوا عبارت از عملی است که برای تثبیت حقی صورت میگیرد، یعنی حقّی که مورد انکار یا تجاوز واقع شده باشد» یا: «دعوا حقی است که به موجب آن اشخاص میتوانند به دادگاه مراجعه کنند و از مقام رسمی بخواهند که به وسیله اجرای قانون از حقوقشان در برابر دیگری حمایت شود. مراجعه به دادگاه و اجرای این حق همیشه به وسیله عمل حقوقی خاصی انجام میشود که «اقامه دعوا» نام دارد.(2)

2- عدم اهلیّت کودک برای اقامه دعوا

طبق نظر مشهور در بین فقها، دعاوی کودک پذیرفته نیست و اثری بر آن مترتب نمیگردد، اعم از این که متعلق دعوا از اموری باشد که کودک نسبت به آن، محجور است (امور مالی) و یا غیر آن و نیز اعم از این که برای اثبات مدّعا اقامه بیّنه نماید یا بیّنه نداشته باشد، زیرا شرط است مدّعی بالغ و عاقل باشد.(3)

3- ادّله عدم اهلیّت کودک برای اقامه دعوا

برای اثبات عدم اهلیّت کودک در اقامه دعوا به ادلّه ای استناد شده که مهم ترین آنها به قرار زیر است: