قاعده الزام صفحه 12

ص:15

وکأنّها جمع عاصب....(1)

مسأله تعصیب از مشهورات فقه عامّه است و این فرع نیز از موارد روشن قاعدۀ الزام است که مورد نص برخی روایات نیز می باشد.

به عنوان مثال: اگر شخصی بمیرد و بازماندگان وی یک برادر و یک دختر باشند.

در این فرض بنابر فقه امامیه تمام اموال میّت به دخترش به ارث می رسد که نیمی از ترکه میّت به عنوان فرض و مقدار مقدر شرعی و نیمی دیگر از ترکه میّت نیز به عنوان رد به وی داده می شود و به برادر میّت چیزی داده نمی شود زیرا وی در طبقۀ متأخر از طبقۀ فرزند میّت است و با وجود فرزند برای میّت به برادر وی چیزی داده نمی شود.

اما بنابر فقه عامّه: ایشان نیمی از اموال را به دختر میّت به عنوان فرض می دهند و همچنین باقی مانده از مقدار فرض که نیمه دیگر اموال در این مثال است را به برادر میّت می دهند زیرا وی از عصبه میّت است.(2)

حال اگر یک شخص از عامّه فوت کند و چنانچه در مثال مزبور گذشت از وی یک دختر و یک برادر مانده باشد و دختر وی نیز عامّی باشد اما برادر میّت شیعی باشد. در اینجا هر چند این برادر بنابر مذهب خود که شیعه است مستحق چیزی از اموال میّت نمی باشد اما بنابر مفاد قاعدۀ الزام، وی مستحق نیمی از اموال میّت به عنوان عصبه میّت خواهد بود.

فرع چهارم: نماز میّت

آخرین فرعی که در این مقام بدان اشاره خواهیم نمود نسبت به اختلاف مذهب شیعه و عامّه در کیفیت نماز میّت است.

عامّه در کیفیت نماز میّت قائل اند که در آن چهار تکبیر واجب است(3) ، بخلاف مذهب شیعه که در نماز میّت، پنج تکبیر لازم می داند، حال اگر یک شیعی بخواهد بر