قاعده الزام صفحه 134

ص:137

قلنا بعدم الجواز فالظاهر جواز أخذ الثمن منهم، لو وقع البیع بینهم، وإن کان الدافع ذمیا أو معاهدا»(1)

30- اکتساب به اعیان نجس

در بحث مکاسب اختلاف بین علما واقع شده است که آیا فروش اعیان نجس مثل میته جایز است یا نه؟ و برخی گفته اند فروش اعیان نجس به مستحلین آن جایز است. یکی از وجوه عمده ای که برای این مسأله می توان ذکر کرد قاعدۀ الزام است. مرحوم لاری نیز در حاشیه بر مکاسب بر این مطلب تذکر داده اند.(2)

31- ارث مادر

سهم مادر از ارث فرزندش این گونه است که مادر (در صورتی که میّت فرزند - ولو با واسطه - نداشته باشد و پدر میّت هم باشد و حاجبی از ارث مادر هم در کار نباشد) یک سوم ترکه را ارث می برد اما اگر میّت فرزند داشته باشد مادر یک ششم ترکه را ارث خواهد برد هم چنین اگر میّت فرزند نداشته باشد و پدر او نیز زنده باشد اما مادر حاجب داشته باشد باز هم مادر یک ششم میراث را خواهد برد.

مراد از حاجب اینجا این است که میّت دو برادر یا چهار خواهر یا یک برادر و دو خواهر داشته باشد که همگی مسلمان و پدرشان با پدر میّت یکی باشد، (خواه مادرشان هم با مادر میّت یکی باشد، یا نه).

در این مورد روایات زیادی نیز وارد شده است. همان طور که روشن شد شرط اینکه برادران و خواهران حاجب باشند این است که پدر میّت زنده باشد اما اگر پدر میّت زنده نباشد این برادران و خواهران حاجب از ارث مادر نیستند و ارثی نمی برند و مادر یک سوم ترکه را ارث خواهد برد.