- مقدّمه 1
- اشاره 5
- مراد از قاعدۀ الزام 6
- مفهوم شناسی واژۀ الزام 6
- الزام در لغت 7
- تفاوت قاعده «الزام» و قاعده «لزوم» و قاعده «التزام» 8
- بیان اجمالی قاعدۀ الزام 9
- بیان چند تطبیق برای قاعدۀ الزام 10
- فرع اول: طلاق 10
- اشاره 10
- فرع سوم: تعصیب 11
- فرع چهارم: نماز میّت 12
- جریان قاعدۀ الزام در تمام ابواب فقه 13
- جایگاه فقهی قاعده و بیان کلمات فقهاء 14
- اشاره 14
- 1- کلام شیخ طوسی قدس سره 14
- 2- ابن ادریس قدس سره 16
- 4- علّامه حلی قدس سره 17
- 3- محقّق حلّی قدس سره 17
- 5- مرحوم شهید اول قدس سره 17
- 6- فاضل مقداد قدس سره 18
- 7- محقق ثانی قدس سره 18
- 8- شهید ثانی قدس سره 19
- 10- مرحوم سبزواری قدس سره 20
- 12- صاحب ریاض قدس سره 21
- 11- صاحب حدائق قدس سره 21
- 15- میرزای قمی قدس سره 22
- 13- فیض کاشانی قدس سره 22
- 14- مجلسی اول قدس سره 22
- 16- مرحوم تستری قدس سره 23
- 17- مرحوم مراغی قدس سره 23
- 19- صاحب جواهر قدس سره 24
- 18- مرحوم نراقی قدس سره 24
- جمع بندی کلمات فقهاء قدس سرهم 25
- اشاره 27
- دلیل اوّل: اجماع 28
- اشاره 28
- حجّیت یا عدم حجّیت اجماع مدرکی 30
- دلیل دوّم: قاعده اقرار 31
- اشاره 35
- دلیل چهارم: عقل 35
- بیان اوّل 36
- بیان دوّم 36
- طرح دیگری از بیان دوّم عقلی 38
- اشاره 39
- دلالت آیه بر قاعدۀ الزام 40
- بیان استدلال 48
- آیه ای بر خلاف قاعدۀ الزام 54
- استدلال به آیه در رد قاعدۀ الزام 54
- اشاره 56
- دلیل ششم: روایات 56
- بحث سندی روایت 60
- بحث دلالی روایت 64
- بررسی یک سؤال 65
- نکات روایت 67
- بحث سندی 70
- بحث دلالی روایت 72
- بحث سندی 74
- بحثی درباره مرسلات مرحوم صدوق قدس سره 75
- بحث دلالی روایت 76
- بحث سندی روایت 78
- بحث دلالی روایت 79
- قرائن نقل یستحلون 82
- بررسی نسخه صحیح 82
- قرائن نقل یستحلفون 82
- وجه استدلال به روایت 84
- روایات متعارض 87
- جمع بین روایات 89
- روایات موجود در کتاب المیراث 90
- بررسی مفاد روایت 92
- روایات بیع میته 101
- روایت متعارض 105
- بیان وجه تعارض 107
- جواب تعارض 108
- تنبیهات 109
- اشاره 109
- تنبیه اول: مفاد قاعدۀ الزام یک حکم ثانوی واقعی است نه اباحه ظاهری 109
- اشاره 109
- پاسخ به دو اشکال 109
- نسبت قاعدۀ الزام و قاعده اشتراک در احکام و قاعده تکلیف کفار به فروع 111
- ادلّۀ قائلین به اباحه 112
- تطبیقات و فروع قاعده 117
- اشاره 117
- 1- شهادت در نکاح 118
- 3- عده مطلقه یائسه و صغیره 119
- 2- جمع بین عمه و دختر برادر 119
- 4- طلاق بدون شاهد 120
- 5- طلاق جزئی از همسر 121
- 6- طلاق در حال حیض 121
- 7- طلاق مکره 122
- 8- قسم بر طلاق 122
- 10- خیار رؤیت 123
- 11- خیار غبن 123
- 13- تعصیب 124
- 12- عقد سلم 124
- 14- ارث زوجه 125
- 15- سه طلاق در مجلس واحد 126
- 17- نماز بر میّت سنی 127
- 18- غسل میّت مخالف 127
- 19- کسب عامل سلطان 128
- 20- خرید مال مسروقه 128
- 21- عقد موقت 129
- 22- حد سرقت 129
- 24- صحت صدقه 130
- 25- صحت عتق 130
- 26- صحت تمامی عقود 130
- 27- انفال 131
- 28- ما یوخذ بحکم الجائر 132
- 29- مالک شدن نزدیکان 133
- 31- ارث مادر 134
- 30- اکتساب به اعیان نجس 134
- 33- حبوه 135
- 32- جنایات کفار 135
- 35- قبول شهادت 136
- 34- حد زنا 136
- 36- نهی از منکر 137
- 37- جواز تحلیف یهود و نصاری به کتاب خودشان 138
- 38- صحت معاملات با کفّار 138
- 39- صحّت تزویج مجوس با مادر خویش طبق مذهب مجوس 139
- 40- جواز اخذ ربا از کفّار 139
- منابع و مآخذ 143
ص:77
1- (1) . محمد بن الحسن حر عاملی، وسائل الشیعه، کتاب الطلاق، ابواب مقدماته و شرائطه، باب 30، ح 9 و 10.
2- (2) . محمد بن الحسن الطوسی، تهذیب الاحکام، ج 7، ص 469، ح. 88
3- (3) . محمد بن علی بن بابویه صدوق، علل الشرائع، ج 2، ص 511.
همچنین مرحوم صدوق قدس سره در من لا یحضره الفقیه این روایت را به صورت مرسله و بدون ذکر نام امام علیه السلام نقل نموده است.(1) والبته در رقم بعدی می افزاید.
«وقال علیه السلام، من کان یدین بدین قوم لزمته أحکامهم.»(2)
بحث سندی
ابتدا باید سند شیخ طوسی قدس سره به محمد بن أحمد بن یحیی الأشعری را بررسی کنیم.
مرحوم شیخ قدس سره در تهذیب چهار طریق و در فهرست سه طریق، به روایات محمد بن أحمد بن یحیی الأشعری نقل می فرمایند که با مراجعه به آنها می یابیم که سند ایشان به محمد بن أحمد بن یحیی الأشعری، درست و صحیح است.
و در اینجا اسناد مذکور در مشیخه تهذیب را ذکر می کنیم:
«فقد أخبرنی؛ الشیخ أبو عبداللّه والحسین بن عبید اللّه وأحمد بن عبدون کلّهم عن أبی جعفر محمّد بن الحسین بن سفیان عن أحمد بن ادریس عن محمّد بن أحمد بن یحیی.
وأخبرنا ابوالحسین بن أبی جید عن محمّد بن الحسن بن الولید عن محمّد بن یحیی وأحمد بن ادریس جمیعاً عن محمّد بن أحمد بن یحیی.
وأخبرنی؛ ایضاً الحسین بن عبید اللّه عن أحمد بن محمّد بن یحیی عن أبیه محمّد بن یحیی عن محمّد بن أحمد بن یحیی وأخبرنی؛ الشیخ أبو عبد اللّه والحسین بن عبید اللّه وأحمد بن عبدون کلهم عن أبی محمّد الحسن بن الحمزه العلوی وأبی جعفر محمّد بن الحسین البزوفری جمیعاً عن أحمد بن ادریس عن محمّد بن أحمد بن یحیی.»(3)