کتابخانه بالقرآن

قاعده من ملک صفحه 102

صفحه 102

ص:105

1- (1) . محقق بجنوردی رحمه الله در تبیین قاعدۀ «مدعی بلا معارض» می نویسد: «الثانیه: کبری «المدّعی بلا معارض» وهو أنّهم یقولون بسماع قول المدّعی الذی بلا معارض، وقبوله بغیر بیّنه فی المالیّات و إن لم یکن له ید علیه، فإذا ادّعی أنّ المال الفلانی الذی لا ید لأحد علیه - أو ینفی صاحب الید کونه لنفسه و لا یدّعی کونه لشخص معیّن، بل یعترف بعدم علمه بمالکه - إنّه لی، و لیس هناک معارض یعارضه، یقبل قوله ویعطی له مع یمینه، بناء علی ما ذکرنا من تمامیّه هذه القاعده.وأمّا فی غیر المالیّات - کما أنّه لو ادّعی طهاره شیء أو نجاسته و هو لیس بمالک و لا بذی الید علیه، أو أنّ هذا الیوم یوم العید و أمثال ذلک من غیر المالیّات و لا معارض له، فلا یسمع دعواه، بل یحتاج إثباته إلی البیّنه، أو إحدی الأمارات الشرعیّه الأخر، و ذلک من جهه أنّ عمده مدرک سماع هذه الدعوی هی سیره العقلاء و بناؤهم علی قبول قول المدّعی الذی لا یعارضه أحد بغیر البیّنه، و لکن هذه السیره القدر المتیقّن منها هو فیما إذا کان ما یدّعیه من المالیّات و إن لم یکن لذلک المدّعی ید علیه، أو کان من الحقوق، کادّعائه تولیه وقف، أو یدّعی حقّ التحجیر، أو حقّ السبق فی مکان، أو حقّا آخر و لا یعارضه أحد فی هذه الدعوی». (بجنوردی، سید حسن، القواعد الفقهیه، ج 3، ص 120)

اقرار کند و مورد مخالفت و انکار موکل یا شخص ثالثی قرار نگیرد. در این صورت بنابر هر دو قاعده، اقرار وکیل پذیرفته می شود.(1)

بنابراین مستندات قاعدۀ مزبور نمی تواند جزء ادلۀ قاعدۀ «من ملک» به شمار آید.

گفتار دوم: قاعدۀ حجیت قول ذو الید

اشاره

برخی فقها قاعدۀ سماع قول صاحب ید را به عنوان مأخذ قاعدۀ «من ملک» ذکر کرده و ادلۀ حجیت قول ذو الید را بر قاعدۀ مزبور تسری داده اند.(2) بنابراین لازم است در خصوص این قاعده شرح کوتاهی ارائه گردد.