کتابخانه بالقرآن

قاعده من ملک صفحه 109

صفحه 109

ص:112

1- (1) . مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، ج 18، ص 735.
2- (2) . از جمله روایاتی که محقق عراقی رحمه الله بدانها استناد می کند، دو روایت زیر است: الف) روایت منقول از امام باقر علیه السلام: «مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ زُرَارَهَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: الْعِدَّهُ وَالْحَیْضُ لِلنِّسَاءِ إِذَا ادَّعَتْ صُدِّقَتْ». (عاملی، حر، وسائل الشیعه، ج 2، ص 358، باب 47 از أبواب الحیض، ح 1)

است که مفاد آن وفق برخی روایات، معلل به تعذر اشهاد می باشد»(1).(2)

مرحوم سید میر فتاح قدس سره در کتاب العناوین،(3) تعبیر بهتری از قاعده ارائه نموده است. وی می نویسد:

«مقتضی القاعده عدم سماع قول المدعی إلّابالبینه، ولکن هنا قاعده أخری، وهی: (أن کل شیء لا یعلم إلّامن قبل المدعی یقبل قوله فیه)، وقد مر کثیر من أمثله هذا الباب فی العنوان السابق الذی ذکرنا فیه موارد سماع قول المدعی مع الیمین، فإن أغلبها فیما لا یعلم إلّامن قبله».(4)

سپس در ادامه مصادیق و فروع قاعده را ذکر می کند که در بخش بعدی خواهد آمد.

ب) مصادیق قاعدۀ «لا یعلم»

این قاعده در سرتاسر فقه مصداق دارد که نمونه هایی از آن به شرح زیر است:

1. شراکت: یکی از موارد این قاعده در جایی است که یکی از دو شریک، جنسی خریده و پس از آن شریک دیگر با وی نزاع کند که آیا جنس مزبور را برای خود