قاعده من ملک صفحه 110

ص:113

1- (1) . «حکی فی قضاء الکنی أیضا ان فی بعض هذه الاخبار التعلیل بأنه یتعذر علیها الاشهاد و لعله محط نظر القوم فی تعلیلهم سماع الدعوی فی أمثال المورد، بتعذر إقامه الشهاده بل و تعدیهم من مورد النص الی غیره مما کان کذلک فی التعذر المزبور». (عراقی، آقا ضیاءالدین، کتاب القضاء، ص 133)
2- (2) . البته امروزه اشهاد برای حمل مشکل نیست لیکن برای طهر و حیض تعذر اشهاد کماکان وجود دارد.
3- (3) . حضرت استاد در اینجا راجع به کتاب العناوین فرمود: «کتاب العناوین الفقهیه سید میر فتاح، کتاب بسیاردقیق و پر فرعی می باشد که یقیناً هیچ فقیهی از آن بی نیاز نیست. من توصیه می کنم یک دوره این کتاب را - که قواعد فقهیه را بسیار مفصل و دقیق بحث کرده است - مباحثه کنید تا قوت فقهیتان بالا برود». (ر. ک: فاضل لنکرانی، محمدجواد، درس خارج فقه به تاریخ 1392/11/29).
4- (4) . مراغی، میر عبدالفتاح، العناوین الفقهیه، ج 2، ص 618، عنوان 79.

خریده یا از باب شراکت ابتیاع نموده است. در این مورد، ادعای خریدار مسموع است؛ زیرا فقط اوست که از قصد خود خبر دارد.

2. وکالت: اگر موکل ادعا کند که وکیلش جنسی را برای وی خریداری کرده، اما وکیل بگوید که آن جنس را برای خود خریده - نه به عنوان وکیل برای موکلش - در اینجا قول وکیل وفق قاعدۀ «لا یعلم» پذیرفته می شود.

3. زکات و خمس: چنانچه شخصی قصد خرید گندم یا سایر اموال متعلَّق زکات داشته باشد و مالک ادعا کند که زکات آن را داده است، حرف وی مقبول می باشد و نیازی به بینه یا حلف نیست. همچنین اگر شخصی ادعا کند خمس مالی را پرداخت کرده است، کلامش مسموع می باشد.

4. طلاق: اگر مردی پس از اجراء صیغه طلاق ادعا کند که قصد جدی برای طلاق دادن نداشته، کلامش مسموع می باشد. این قاعده حتی بر «اصاله الجد» نیز حاکم می باشد.

5. مسائل جنسی و زناشوئی: مصداق دیگر قاعده در جایی است که زوج پس اثبات عنین بودنش، ادعا کند که زوجۀ خود را وطی کرده است. همچنین اگر طفلی ادعا کند که محتلم شده، قول وی پذیرفته می شود. قول زن نیز در مواردی مانند حیض، مجرد یا متأهل بودن، اتمام عده یا... مسموع است.

6. عبادات: مرحوم سید میر فتاح قدس سره در مقام ذکر مصادیق قاعده، مواردی را که مربوط به امور عبادی است عنوان نموده می افزاید:

«ومن هذا الباب... مدعی اختلال شرائط الوجوب علی أحد الوجهین».(1)

چنانچه کسی ادعا کند که شرایط حج را ندارد، قولش پذیرفته است و کسی حق تفتیش ندارد.

«ومن هذا الباب أیضا: سماع قول الزوجه المستطیعه إلی الحج بحسب