قاعده من ملک صفحه 136

ص:139

اقرار، در حقّ غیر نافذ است؛ در حالی که اینجا غیری وجود ندارد تا اقرار صبی برای او الزام آور باشد.

به دیگر سخن، مفاد قاعدۀ فخریه آن است که فعل یا انشاء کسی نسبت به غیر نافذ باشد، در حالی که در وقف یا وصیت صبی، اقرار وی نسبت به عمل خویش نافذ بوده و نیازی نیست که «غیر» را در نظر بگیریم. یعنی بدون تصوّر غیر نیز این اقرار نافذ می باشد.(1)

مادۀ افتراق قاعدۀ فخریه از دو قاعده

موردی که مرحوم فخر قدس سره در ایضاح، قاعده را در ضمن آن مطرح نموده و آن اقرار ولی اجباری [در امور غیر مالی مانند ازدواج] پس از زوال ولایت می باشد؛ مجرای قاعدۀ فخریه است، اما دو قاعدۀ دیگر در آن جریان ندارند.

امّا عدم جریان قاعدۀ «من ملک» روشن است. زیرا ولی اجباری (قهری) پس از زوال ولایت دیگر سلطنت ندارد. قاعدۀ ایتمان نیز از این جهت که ولی قهری بعد از زوال ولایتش عنوان امین ندارد، جاری نمی گردد.

بنابراین وفق احتمال دوم شیخ انصاری قدس سره، قاعدۀ فخریه نسبت به دو قاعدۀ مزبور، عام و خاص من وجه خواهد بود.