قاعده من ملک صفحه 178

ص:181

عنوان مثال اگر پدری در روزهای آخر عمرش به فرزندان بگوید: «من 20 سال پیش خانه ام را وقف کرده ام»، اقرار وی بدون نیاز به بینه یا قسم نافذ است.

حتّی بالاتر از این، به نظر ما بینۀ مخالف نیز نمی تواند در مقابل نفوذ اقرار اصیل قد علم کند.

احتمالات سه گانه در کلام شیخ انصاری

شیخ پس از بیان حکم مزبور، در خصوص اقرار مالک اصیل می نویسد:

«وإن کان غیر أصیل - کالولیّ والوکیل - فیحتمل أمورا:»(1)

اما اگر آن کسی که تصرّف کرده، شخصی غیر از مالک اصیل باشد (مانند وکیل، ولی، یا عبد مأذون)، در این صورت سه احتمال مطرح است:

«الأوّل: السلطنه علی الإقرار به، بمعنی أنّ إقراره ماض مطلقا، ویکون کإقرار ذلک الغیر الذی یتصرّف المقرّ عنه أو له، حتی أنّه لا یسمع منه بیّنه علی خلافه فضلا عن حلفه علی عدمه، وهذا المعنی وإن کان بحسب الظاهر أنسب بلفظ الإقرار إلّاأنّه یکاد یقطع بعدم إرادته».(2)

احتمال اول: اعتبار اقرار غیر اصیل به صورت مطلق است. یعنی واجد همان آثاری است که اقرار اصیل دارد و در نتیجه انکار اصیل علیه وی مسموع نیست. به دیگر سخن حتی اگر اصیل بر خلاف مفاد اقرار غیر اصیل، اقامه بیّنه یا سوگند نماید، پذیرفته نمی شود.

گرچه لفظ اقرار ظهور در این معنا دارد اما ما قطع داریم به اینکه فقها این معنا را اراده نکردند.