قاعده من ملک صفحه 19

ص:22

1- (1) . خمینی (امام)، سید روح اللّه، تهذیب الاصول، ج 1، ص 6-5.
2- (2) . حسینی میلانی، سید علی، تحقیق الاصول، ج 1، ص 57.
3- (3) . فاضل لنکرانی، محمد، القواعد الفقهیه، ص 18.
4- (4) . همان.
5- (5) . این ایراد حضرت استاد درکمال متانت است. علاوه بر آن، به نظر می رسد تفاوتی که مرحوم امام رحمه الله ذکر نموده است، با تفاوت سوم که از محقق خوئی رحمه الله بود، در حقیقت یک مطلب است و مرحوم امام رحمه الله به نحو کلی تری همان مطلب را بیان فرموده است.
6- (6) . الوجه السادس: ان الاستنتاج فی القاعده الأُصولیه غیر متوقّف علی القاعده الفقهیه بخلافها فإنها متوقّفه علی القاعده الأُصولیه (قواعد الفقهیه، ص 18)

محقق حکیم قدس سره است.(1)

چ) غایت و هدف قاعده اصولی بیان شیوه های اجتهاد و استنباط است اما هدف قاعده فقهی بیان حکم حوادث جزئی است.(2)

ح) برخی از معاصرین تفاوت دیگری نیز قائلند که به ملاک تمایز علوم برمی گردد. گفته شده است:

تمایز علوم به محمولات است،(3) بر خلاف آنچه معروف است که تمایز علوم به موضوعات است، ما معتقدیم تمایز علوم به محمول هایی است که متصف به موضوعات است. انسان می تواند یک جدولی را تهیه کند، در یک جدول، مسائل اصولی را بیاورد، در جدول دیگر قواعد فقهیه را بیاورد، قهراً در می یابد که فرق اینها با توجه به محمولات آن دوست. در تمام قواعد اصولی، محمول، حجیت (حجیت جامع) است.

بنابراین، درتمام مسائل اصولی محمول لبّاً حجیت است، (البته ظاهراً حجیت نیست، ولی لبّاً حجت است)، مثلاً الأمر یدل علی الوجوب أو لا؟ این لبّاً به حجیت بر می گردد. اما در قواعد فقهیه، محمول؛ یا احکام تکلیفیه خمسه است یا احکام وضعیه. احکام تکلیفیه مانند: الصلاه واجبه، الصوم واجب، و احکام وضعیه مانند ضمان و عدم ضمان، صحت و عدم صحت.

بطور کلی در تمام قواعد فقهیه، بحث یا در «احکام وضعیه» است یا احکام تکلیفیه. لذا الفرق بین القواعد الأصولیه و القواعد الفقهیه، بالمحمولات(4).(5)