قاعده من ملک صفحه 194

ص:197

1- (1) . همان.
2- (2) . در اینکه آیا پدر می تواند مستقلاً و بدون نظر دختر بالغۀ رشیده، وی را به ازدواج مردی در آورد یا خیر؟ دوقول مطرح است. قول اول بر اثبات چنین ولایتی برای پدر مبتنی بوده و طرفداران آن معتقدند که پدر بدون اینکه نظر دختر را جویا شود می تواند او را به ازدواج دیگری درآورد. اما قول دوم وجود چنین ولایتی را برای پدر نفی نموده و نظر دختر را همراه با نظر پدر لازم می داند. مرحوم شیخ می خواهد بیان کند که مثال اول را بنابر پذیرش قول اول مطرح می نماید.
3- (3) . می دانیم که موکل پس از اینکه شخصی را وکیل در فروش منزلش نمود، خود نیز رأساً می تواند آن را بفروشد. پس در اصل تصرف، اگر فعل موکل زودتر از وکیل شد، تصرف موکل نافذ است.همان گونه که در اصل تصرف موکل می تواند مزاحمت با وکیل کند، در اقرارش نیز همینطور است. یعنی اگر

بنابراین می توان گفت که اقرار وکیل در صورت عدم مزاحمت از جانب موکل نافذ است، اما اگر موکل مزاحمت کرد، اقرار وکیل نافذ نیست.

معنای «مزاحمت» در کلام شیخ انصاری

وفق احتمال سوم از احتمالات سه گانۀ شیخ قدس سره، قدر متیقّن قاعده این است که اگر وکیل (مالک غیر اصیل) بر علیه موکل (اصیل) اقرار کند، نافذ است. اما در احتمال دوم از احتمالات دو گانه، شیخ اذعان نمود که موکل می تواند در مقابل وکیل ایجاد مزاحمت نماید.

این سخن بدان معناست که حتی در احتمال سوم، با وجود اینکه اضیق احتمالات است، نفوذ اقرار وکیل در مقابل موکل به صورت مطلق نیست؛ بلکه موکل فرصت دفاع دارد و می تواند دلائلی در رد اقرار وکیل ارائه نماید. در این صورت معنای قاعدۀ «من ملک» این می شود که اگر متصرف غیر اصیل بر علیه اصیل، در مورد تصرفات خویش اقرار کند، با دو شرط پذیرفته می شود:

1. محتوای اقرار در بر دارندۀ ادعایی بر علیه شخص ثالث نباشد.

2. دلیل دیگری که بتواند در مقابل اقرار ایجاد مزاحمت نماید در میان نباشد.(1)

بنابراین معنای مزاحمت و اموری که قابلیت مزاحمت در برابر اقرار دارند، بایستی روشن شود.

کلام مرحوم آیه اللّه فاضل لنکرانی در معنای «مزاحمت»

والد محقق ما قدس سره مزاحمت مذکور در کلام شیخ انصاری قدس سره را به این صورت معنی نموده است: