قاعده من ملک صفحه 26

ص:29

4. قواعد فقه؛ تألیف سید مصطفی محقق داماد که در چهار مجلد به چاپ رسیده است.(1)

ث) تقسیمات قواعد فقهی

اشاره

قواعد فقهی از جنبه های گوناگونی قابل تقسیم است. حضرت استاد در اینجا دو گونه تقسیم بندی ذکر نموده است که اولی از شهید اول و دومی از شهید رابع (مرحوم شهید صدر رحمه الله) می باشد. ما ابتدا این دو نوع تقسیم بندی قواعد فقهی را بررسی می کنیم و سپس به تقسیمات دیگری که توسط فقها مطرح شده است اشاره خواهیم نمود.

تقسیم نخست

«التقسیم الأوّل: ما ذکره الشهید الأوّل(2) فإنه قسم القواعد الفقهیه لا باعتبار کل باب بل باعتبار الموضوعات وإلیک ما ذکره ملخصاً:

ألف: القواعد المرتبطه بالاجتهاد ب: القواعد الجاریه فی المناکحات ج: القواعد الموجوده فی القضاء د: قواعد باب الجنایات ه د: قواعد العبادات و: قواعد العقود ز: قواعد الإرث ح: قواعد الحدود ط: قواعد الدیات ی: قواعد القصاص.

فهذا التقسیم باعتبار الأبواب والموضوعات والظاهر انه لم یکن بصدد التقسیم الصناعی للقواعد الفقهیه وإنما استقصی القواعد المختلفه فی الأبواب المتعدده ولا حظها ونظّمها باعتبار الموضوعات المختلفه وبناء علی ذلک لم تکن منحصره فیما ذکره بل کلما ازداد التتبع والاستقصاء ازدادت القواعد والموضوعات».(3)