قاعده من ملک صفحه 83

ص:86

1- (1) . در سیرۀ متشرعه اقرار صبی نافذ نیست. زیرا دلیل «رفع قلم عن الصبی» بر «اقرار العقلاء علی أنفسهم» حکومت دارد.
2- (2) . حضرت استاد در اینجا یادآور شد: « باید توجه داشت که سیره، اجماع، عقل و بناء العقلاء ادله ی لبّی هستند. یکی از تفاوتهای ادلۀ لفظی با ادلۀ لبّی همین است که ادله لبّی فی الجمله امری را ثابت می کنند ولی اطلاق ادلۀ لفظی بالجمله تمام موارد زیر مجموعۀ خود را اثبات می کنند».
3- (3) . به نظر می رسد که دلیل عدم استقرار سیرۀ متشرعه بر اجرای قاعدۀ «من ملک» در تمامی مصادیق آن، تعارض با سایر ادله است؛ مانند مسألۀ عدم نفوذ اقرار صبی که به دلیل حکومت حدیث رفع بر قاعدۀ «اقرار» می باشد. و الا متشرعین، قاعده را در هرجایی که معارضی نداشته باشد، جاری می کنند. بنابراین به نظر می رسد که اشکال سوم نیز اشکال واردی نیست.
4- (4) . ر. ک: فاضل لنکرانی، محمدجواد، درس خارج فقه به تاریخ 1392/12/3.

رضایت شارع نسبت به امر مزبور و امضای آن می باشد.

در خصوص قاعدۀ «من ملک» نیز چنین استکشافی حاصل است. زیرا عقلای عالم، کسانی را که سمت ولایت، وکالت، نمایندگی یا قائم مقامی شخصی(اصیل) را بر عهده دارند، همانند خود اصیل تلقی نموده و با آنان در حیطۀ اختیاراتشان همان معامله ای را می کنند که با اصیل دارند. همانگونه که چنین رویکردی از سوی عقلای عالم در مورد تصرفات وکیل و نماینده و.. معمول است، در مورد اظهارات آنها پیرامون تصرفاتشان نیز همین رویکرد وجود دارد. از این رو وقتی وکیلی نسبت به موضوع مورد وکالت مطلبی را اقرار می کند، آن مطلب را به منزلۀ اقرار موکل دانسته و به رسمیت می شناسند.

کلام مرحوم آیه اللّه فاضل لنکرانی

مرحوم والد محقّق قدس سره پیرامون بنای عقلاء در مسأله می نویسد:

«أقول: یمکن ان یقال بعد استقرار سیره العقلاء علی القضیه المذکوره -:

إِن الشارع لم یردع عما هو مقتضی بناء العقلاء، وأدله الأصول والقواعد المقابله لا تصلح للرّادعیه، بل الرّدع یحتاج الی دلیل قویّ».(1)

یعنی سیرۀ عقلای عالم بر قبول اقرار مالک انشاء مستقر بوده و شارع نیز ردعی در این خصوص ننموده است. همچنین ادلۀ اصولی و قواعدی که در تقابل با قضیه هستند، صلاحیت ردع قاعدۀ مزبور را ندارند. زیرا ردع سیرۀ قطعیۀ عقلا محتاج دلیلی قوی است.

اشکال بر دلیل بناء عقلاء

ادله ای مانند «البینه للمدعی» که مفاد آن، لزوم بینه و یمین برای اثبات ادعای مدعی است، رادع سیرۀ عقلا می باشد. مقتضی اطلاق «البینه للمدعی» این است که هر