کتابخانه بالقرآن

قاعده من ملک صفحه 93

صفحه 93

ص:96

1- (1) . مراد از سلطنت بر ثبوت، سلطنت بر فروش، هبه، وقف و سایر تصرفات بوده، و منظور از سلطنت بر اثبات، سلطنت بر اقرار و اخبار از تصرفات یاد شده می باشد.
2- (2) . محقق سبحانی دلیل ملازمه را چنین تبیین نموده است: «إذا فرضنا أنّ شخصاً مالک للبیع و الشراء و دفع الثمن و أخذه إلی غیر ذلک من التّصرفات، فمعنی ذلک وجوب قبول قوله فی مقام الاثبات و الاقرار، و إلا یلزم لغویه جعل تلک الحقوق علیه إلا نادراً. و بالجمله فالسطنه علی التصرفات لا یراد بها السلطنه فی مقام الثبوت فقط بأن یزوّج الولی الصغیر و الصغیرهَ أو یبیع الوکیل شیئاً دون أن یکون له صله بالاثبات، فثبوت الحق له و نفوذ عمله ثبوتاً یلازم ثبوته إثباتاً. و لعل هذا الدلیل أفضل الأدله». (ر. ک: سبحانی، جعفر، درس خارج قواعد فقهیه، به تاریخ 92/6/30 مندرج در سایت مدرسه فقاهت به آدرس: http://www.eshia.ir/Feqh/Archive/Sobhani/Feqh/92

فهذا دعوی بلا بیّنه ولا برهان؛ إذ ربما یکون الإنسان قادرا علی شیء - ای فعل وعمل - ولکن لیس قادرا علی إثبات ذلک الشیء بمحض إخباره إقراره، والّا کان إخبار کلّ مخبر عن صدور فعل یکون حجّه علی وجود ذلک الفعل وذلک العمل وإن أنکره من یتعلّق به العمل، مثل إنّه لو استأجر البناء علی أن یبنی له الحائط أو شیئا آخر فی داره أو فی مکان آخر، أو استأجر الخیّاط علی أن یخیط له کذا، فأخبر بوقوع ذلک البناء أو تلک الخیاطه تکون أخبار البناء أو الخیاط حجّه، مع أنّه لیس کذلک قطعاً».(1)

یعنی اشکال این استدلال روشن است. زیرا مراد از سلطنت بر اثبات در کلام ایشان دو امر می تواند باشد:

الف) ممکن است مراد از سلطنت بر اثبات، این باشد که به محض اظهار و اقرار شخص نسبت به عملی که قادر بر انجام آن است، وقوع عمل مزبور ثابت شده و بایستی آن را پذیرفت و تمام آثار وجودی عمل مزبور را بر آن مترتب ساخت؛ خواه اقرار شخص به نفع خود او باشد یا به ضررش و خواه به نفع یا ضرر غیر صورت پذیرد.

چنین سخنی، ادعای بدون دلیل و برهان است. زیرا چه بسا انسان در مقام ثبوت قادر به انجام کاری هست اما در مقام اثبات صرفاً با اخبار و اقرار قادر نیست که آن را به اثبات برساند. و گرنه اخبار هر شخصی که خبر از صدور فعلی می دهد - حتی با وجود انکار طرف مقابل - بایستی دلیل بر وجود آن فعل تلقی شود.

به عنوان نمونه اگر شخصی بنّا یا خیاطی را اجیر کند تا برای وی دیواری ساخته یا لباسی بدوزد، سپس آن بنّا یا خیاط خبر از احداث دیوار یا دوختن لباس دهد، این