مشروعیت و ضرورت اجرای حدود اسلامی در زمان غیبت صفحه 27

ص:32

1- (1) . غایه المرام فی شرح شرائع الإسلام، ج 1، ص 547.
2- (2) . المهذّب البارع فی شرح المختصر النافع، ج 2، ص 329.
3- (3) . شرائع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام، ج 1، صص 312 و 313.
4- (4) . المختصر النافع فی فقه الإمامیه، ج 1، ص 433.

با عنوانِ مجهولِ «قیل» مطرح نموده، هیچ گونه ردّی ذکر نکرده است، لذا در مجموع، از کلام ایشان توقف را استفاده می کنیم. مرحوم آیت اللّه سیّد احمد خوانساری در مدارک الأحکام و مرحوم آیت اللّه آقای خویی در مبانی تکمله المنهاج نیز محقّق رحمه الله را از متوقّفین دانسته اند.

آری، ایشان گرچه در مباحث امر به معروف تردید و توقّف نموده است، ولی در مباحث حدود از شرائع به جواز قائل شده است، و می فرماید: «یجب علی الحاکم إقامه حدود اللّه تعالی بعلمه کحدّ الزنا».(1) و در بحث حد لواط می نویسد: «ویحکم الحاکم فیه بعلمه إماماً کان أو غیره علی الأصحّ».(2) و این عبارت، صریح است در این که غیر امام معصوم هم باید در قضاوت، بر طبق علم خودش عمل کند.

یکی دیگر از فقهایی که در این مسأله توقّف کرده، صاحب کشف الرموز است. ایشان گفته است: «أمّا البحث فی الفقهاء فقد قال الشیخان و سلّار: قد فوّضوا ذلک إلی الفقهاء ولنا فیه نظر».(3) ایشان هم در این که فقها چنین اختیاری را دارند تأمّل و نظر دارد.

خلاصه و نتیجۀ اقوال بیان شده

1. قائلین به جواز اقامۀ حدود در زمان غیبت عبارتند از: شیخ مفید، سلاّر، ابوالصلاح حلبی، ابن زهره، ابن سعید، شیخ طوسی به صورت صریح در