مکاسب محرمه: درس های خارج فقه حضرت آیه الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی دام ظله جلد اول صفحه 135

ص:138

فصل دوم: معاملۀ بول

اشاره

شیخ انصاری قدس سره پیرامون حکم معاوضۀ «بول» می نویسد:

المسأله الأولی: یحرم المعاوضه علی بول غیر مأکول اللحم بلا خلافٍ ظاهر لحرمته ونجاسته وعدم الإنتفاع به منفعه محلّله مقصوده فیما عدا بعض أفراده کبول الإبل الجلّاله أو الموطوئه؛(1) معاوضۀ بول حیوان حرام گوشت حرام است بدون این که هیچ خلاف روشنی در این مسئله در بین فقها باشد، واین حرمت معاوضه به خاطر حرام بودن ونجاست آن ونداشتن منفعت محلّله مقصوده است که جز در برخی از افراد آن مانند بول شتر جلّاله یا موطوئه وجود ندارد.

با مراجعه به کلمات فقها درمی یابیم که فقهای بزرگی همچون شیخ مفید(2) و شیخ طوسی قدس سرهما،(3) معاوضۀ ابوال را به صورت مطلق حرام دانسته اند. به نظر ایشان معاملۀ بول، حرمت تکلیفی و وضعی دارد و در این زمینه، میان بول حیوان حلال گوشت و حرام گوشت نیز تفاوتی وجود ندارد. در مقابل نظر قدما، فقهای متأخّر همچون ابن