مکاسب محرمه: درس های خارج فقه حضرت آیه الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی دام ظله جلد اول صفحه 147

ص:150

1- (1) . الانتصار: ص 424.
2- (2) . الفتاوی: ص 299.
3- (3) . السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی: ج 3، ص. 125
4- (4) . المختصر النافع: ص 365.
5- (5) . کشف الرموز: ج 2 ص 373.
6- (6) . کفایه الفقه: ج 2 ص 616.
7- (7) . شرائع الإسلام: ج 3 ص 227.
8- (8) . مختلف الشیعه: ج 5 ص 6.
9- (9) . الدروس الشرعیّه: ج 3 ص 17.
10- (10) . الإنتصار: ص 424.

گوشت، برای درمان و مانند آن است.

پس به عقیدۀ ایشان، جواز شرب بول شتر و دیگر چهارپایان حلال گوشت برای درمان و غیر آن، از متفرّدات امامیّه و مؤیّد دیدگاه، أصاله الحلّیه است. اما در ادامه اظهار می دارد:

«فإنّ بول ما یؤکل لحمه طاهر غیر نجس، وکلّ من قال بطهارته جوّز شربه»؛(1) هر کس اعتقاد به طهارت بول حیوان حلال گوشت داشته باشد، شرب آن را نیز جایز می داند.

در نقد این سخن سیّد مرتضی قدس سره باید به این مطالب اشاره کرد که اجماع اشاره شده در سخن ایشان، اجماع منقول بوده و فاقد اعتبار است. از سوی دیگر، اثبات این مطلب که هر کس این ابوال را طاهر بداند شرب آن را نیز جایز می داند، مشکل است؛ چراکه این ملازمه، مورد اجماع قدما نیست.

3- دلیل سوم: روایات

قائلین به جواز شرب ابوال طاهر، برای اثبات سخن خود به روایات گوناگونی استناد می کنند. برخی از این روایات، جواز شرب را مقیّد به تداوی و درمان کرده اند و برخی دیگر به صورت مطلق، شرب بول طاهر را جایز دانسته اند. از این رو، روایات را در دو دستۀ مطلق و مقیّد، بررسی می کنیم.

نکته ای که باید به آن توجّه کرد، این است که تداوی با اضطرار متفاوت است؛ زیرا در مورد اضطرار، قاعدۀ کلّی داریم و همۀ فقها پذیرفته اند که همۀ محرّمات در فرض اضطرار بر انسان حلال می شوند؛ لیکن تداوی، خواه اضطرار باشد یا نباشد و خواه روش دیگری برای معالجه وجود داشته باشد یا خیر، مطلقا جایز است.

الف) روایات مطلق

روایت اوّل:

عَبْدُ اللّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی