مکاسب محرمه: درس های خارج فقه حضرت آیه الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی دام ظله جلد اول صفحه 173

ص:176

وجود دارد.(1)

7- دیدگاه علمای اهل سنّت

در میان علمای اهل سنّت، ابو حنیفه بیع عذره را به طور مطلق - چه طاهر و چه نجس - جایز می داند و وجود مالیّت شیء و جواز انتفاع از آن را ملاک جواز بیع قرارداده است. امّا دیگر علمای اهل سنّت، مانند مالک و شافعی و احمد، بیع عذرۀ طاهر و نجس را جایز نمی دانند.(2)

8- نتیجۀ بررسی اقوال فقها

پس از مطالعۀ عبارات فقهای امامیّه، مشخّص شد که هیچ یک از آن بزرگواران، معاملۀ عذرۀ نجس را جایز نمی دانند و برخی از آنها نظیر شیخ طوسی و علاّمۀ حلّی قدس سرهما بر جواز بیع عذرۀ طاهر تصریح کرده اند. از این رو به نظر می رسد: در میان فقهای امامیّه اجماعی مبنی بر عدم جواز بیع عذرۀ نجس وجود داشته باشد. امّا در بین اهل سنّت، ابوحنیفه که بیع عذره را مطلقاً جایز می داند، دیگر علمای اهل سنّت معتقدند که بیع عذره، خواه نجس باشد خواه طاهر، جایز نیست.

گفتار دوم: معاملۀ عذرۀ حیوانات حلال گوشت

از آن جا که عذره و مدفوع حیوان حلال گوشت، پاک است و در امور کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد، می توان گفت: معاملۀ آن جایز است و در این امر نیازی به روایت و یا آیه ای نداریم؛ بلکه وجود این منافع شایع در عذره و وجود سیرۀ عقلایی در طول زمان بر استفاده از منافع عذره و عدم انکار وردع آن توسّط شارع، بهترین دلیل بر جواز بیع عذرۀ حیوانات حلال گوشت است. از سوی دیگر، در میان عبارات فقها تقریباً بر این مسئله اتّفاق نظر وجود دارد و اگر از اطلاق برخی عبارات استفاده شود که بین