مکاسب محرمه: درس های خارج فقه حضرت آیه الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی دام ظله جلد اول صفحه 174

ص:177

عذرۀ نجس و طاهر تفاوتی نیست،(1) باید این عبارات را تأویل و توجیه کرد.

گفتار سوم: معاملۀ عذرۀ انسان

اشاره

در مورد بحث عذرۀ انسان باید به چند مطلب اشاره کرد.

نخست این که: برخی چنین پنداشته اند که مراد از لفظ «عذره»، خصوص آن چیزی است که از انسان خارج می شود (مدفوع و غائط) و مدفوع غیر انسان، سرجین یا سرگین نامیده می شود. همچنین در تعابیری دیگر، از مدفوع حیوان حلال گوشت با عنوان «روث» یاد شده و مدفوع حیوان حرام گوشت «سرجین» نامیده شده است. با این حال امام خمینی قدس سره معتقد است: با توجّه به آنچه در کتب لغت وارد شده است، واژۀ «عذره» عام بوده و مدفوع انسان و غیر انسان را در بر می گیرد.(2)

دوم این که: برخی از فقها بحث عذرۀ انسان و حکم معاملۀ آن (بطلان و حرمت) را مسلّم و مفروغٌ عنه دانسته اند. مثلاً با ملاحظۀ این عبارت علاّمۀ حلّی قدس سره که می فرماید: «لأنّه رجیعُ النجس کرجیعِ الآدمی»،(3) مشخّص می شود که ایشان عدم جواز بیع عذرۀ انسان را مسلّم می داند و برای اثبات همین حکم در مورد عذرۀ حیوان حرام گوشت، آن را به عذرۀ انسان تشبیه می کند.

سوم این که: می توان از عبارات فقها، اجماعی مبنی بر عدم جواز بیع عذرۀ نجس برداشت نمود؛ لیکن این پرسش مطرح می شود که آیا این اجماع، عذرۀ انسان را نیز در بر می گیرد یا خیر؟

شیخ طوسی قدس سره در کتاب الخلاف می فرماید:

سرجین ما یؤکل لحمه یجوز بیعه... وأما النجس منه، فلدلاله إجماع الفرقه وروی عن النبی صلی الله علیه و آله أنّه قال: «إنّ اللّه تعالی إذا حرّم شیئاً حرّم ثمنه» وهذا محرّم