مکاسب محرمه: درس های خارج فقه حضرت آیه الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی دام ظله جلد اول صفحه 178

ص:181

3. این احتمال وجود دارد که مراد از سرگین نجس، عموم عذره ها از جمله عذرۀ انسان باشد.

4. به احتمال قوی، کلمۀ «بلا خلاف» در عبارت المبسوط فقط مربوط به جواز انتفاع از سرگین نجس انسان و... نیست؛ بلکه علاوه بر آن مربوط به عدم جواز بیع آنها نیز می شود.

5. از سوی دیگر، در عبارات بسیاری از فقها عدم جواز بیع عذرۀ انسان، مسلّم و حتمی و از قبیل ارسال مسلّمات پنداشته شده است، به طوری که برای عدم جواز بیع در سایر موارد، به عدم جواز بیع عذرۀ انسان استدلال می شود.

6. همچنین ظنّ قوی وجود دارد مبنی بر این که ادّعای اجماع شیخ طوسی قدس سره شامل عذرۀ انسان نیز می شود؛ چون فهم متأخّرین از کلام شیخ طوسی قدس سره این است که عبارت ایشان، عذرۀ انسان را نیز در بر می گیرد.

7. شیخ در الاستبصار، اخبار منع از بیع را حمل بر عذرۀ انسان نموده است. از این رو، باید گفت: بیع عذرۀ انسان بنا بر احتیاط واجب، جایز نیست.

چکیدۀ دیدگاه ها

پس از بررسی نظرات فقها می توان نتیجۀ بررسی و تحقیق صورت گرفته در مورد عذرۀ انسان را در این جملات، خلاصه نمود: برخی از فقها بیع همۀ انواع عذره را حرام می دانند و برخی میان عذرۀ نجس و عذرۀ طاهر، تفکیک قائل شده اند؛ امّا هیچ یک از آنها در میان عذره های نجس، بین عذرۀ انسان و غیر انسان از نظر حکم تفاوتی نگذاشته اند.

پس، از آن جا که نجاست عذرۀ انسان با توجّه به اجماع ثابت می شود، نباید بین عذرۀ انسان و عذرۀ حیوانات حرام گوشت، تفکیکی قائل شد؛ بلکه حکم هر دو یکسان است.

گفتار چهارم: معاملۀ عذرۀ حیوانات حرام گوشت

اشاره

در مورد عذرۀ حیوانات حرام گوشت، سه دسته روایت وجود دارد که باید به بررسی آنها پرداخت. گروه اوّل از روایات، بر منع بیع عذره و دستۀ دوم برجواز بیع آن دلالت