مکاسب محرمه: درس های خارج فقه حضرت آیه الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی دام ظله جلد اول صفحه 184

ص:187

1- (1) . همان: ص 175.
2- (2) . همان.
3- (3) . همان.
4- (4) . همان.

این روایت اطلاق دارد و دالّ بر این مطلب است که بیع عذره، حلال و صحیح است.

فقها چندین راه برای جمع میان این دو دسته از روایات، پیشنهاد کرده اند که با مطالعۀ این نظرات و اشکالات آنها، بحث را ادامه می دهیم.

الف) دیدگاه شیخ طوسی

شیخ طوسی قدس سره در کتاب الاستبصار بر این مطلب تصریح دارد که برای جمع بین دو روایت، باید روایات مانعه را بر عذرۀ انسان و روایات مجوّزه را بر عذرۀ حیوانات حلال گوشت حمل نمود.(1) وی روایت سماعه را مؤیّد و شاهد سخن خود دانسته است. از نظر وی هنگامی که امام معصوم قدس سره در یک مجلس و با کلام واحد خطاب به یک نفر حکم به حرمت بیع عذره می کند و در ادامه بیع آن را جایز می داند، مشخّص کنندۀ این است که موضوع حرمت غیر از موضوع جواز است. پس موضوع حرمت، عذرۀ انسان و موضوع جواز، عذرۀ طاهر می باشد.

شیخ انصاری قدس سره در تبیین این سخن می گوید: به نظر شیخ طوسی قدس سره این دو روایت، هر کدام از جهتی نص و از جهتی ظاهرند و می توان با نصّ هر کدام، در ظهور دیگری تصرّف نمود.(2) بدین بیان که روایت

«ثمن العذره من السُّحْت»،(3) نص در عذرۀ انسان و ظاهر در عذرۀ غیر انسان است؛ ولی روایت

«لا بأس ببیع العذره»،(4) نصّ در عذرۀ حیوان حلال گوشت و ظاهر در عذرۀ انسان است. پس با نصّ هر کدام در ظهور دیگری تصرّف می شود. در نتیجه، روایت نخست بر عذرۀ انسان و روایت دوم بر عذرۀ حیوان حلال گوشت حمل می گردد.

1- بررسی و نقد وجه جمع

برای نقد و بررسی سخن شیخ طوسی قدس سره، باید دربارۀ وجه جمع و شاهد آن بحث