مکاسب محرمه: درس های خارج فقه حضرت آیه الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی دام ظله جلد اول صفحه 19

ص:22

1- (1) . معجم رجال الحدیث: ج 1 ص 50.
2- (2) . ر. ک: فقه الشیعه، کتاب الطهاره: ج 3 ص 33.
3- (3) . تحف العقول: ص 4.
4- (4) . کامل الزیارات: ص 37.
5- (5) . توجه شود که بین این مطلب و مسئلۀ نقل اجلّاء که در رجال یکی از طرق اثبات وثاقت است، فرق وجوددارد.

2- ذکر نشدن در جوامع روایی

اشکال دیگر این است که این حدیث در بیشتر جوامع روایی، ذکر نشده است. از این رو، این پرسش مطرح می شود که چگونه فقهای بزرگ از وجود چنین روایت مهمّی، بی خبر بوده اند؟!

ب) راه های تصحیح سند روایت

پس از بیان اشکالات سند این روایت، باید دید آیا راهی برای تصحیح سند آن وجود دارد یا خیر؟ از این رو در ادامه، سه راه برای تصحیح سند روایت ذکر می کنیم و آنها را مورد نقد و بررسی قرار می دهیم:

1- شهرت عملی

در فقه گفته می شود که اگر در یک روایت، شرایط حجّیت موجود باشد، فقیه باید به آن عمل کند و اگر روایتی فاقد شرایط حجّیت باشد، فقیه نمی تواند به آن روایت عمل کند؛ ولی آیا شهرت می تواند جبران کنندۀ ضعف سند باشد؟ آیا عمل مشهور می تواند مشکل ارسال روایت تحف العقول را جبران کند؟

دربارۀ این موضوع دو دیدگاه کلّی در بین فقها وجود دارد که آثار و نتایج متفاوتی بر آنها مترتّب است:

1-1. دیدگاه محقّق خویی

ایشان در بحث حجیّت خبر واحد می گوید: اگر یک خبر دارای سند صحیح باشد، مشمول ادلّۀ حجّیت است و اگر سند صحیح نداشته باشد، مشمول ادلّۀ حجیّت نیست، خواه فقها به آن حدیث عمل کرده یا عمل نکرده باشند. به عقیدۀ ایشان، عمل مشهور ضعف سند را جبران نمی کند و در مقابل، اعراض مشهور نیز خدشه ای به اعتبار حدیث وارد نمی کند.(1) پذیرش این مبنا مستلزم کنار گذاشتن بسیاری از روایات است.