مکاسب محرمه: درس های خارج فقه حضرت آیه الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی دام ظله جلد اول صفحه 238

ص:241

افتادن در هلاکت بهتر است.

از این روایت نیز وجوب احتیاط به نحو ابتدایی برداشت نمی شود؛ زیرا هرچند عبارت «و قفوا عند الشبهه» اطلاق دارد و شامل هرگونه شبهه ای می شود - یعنی هم شکّ بدوی و هم شکّی که ناشی از خبر و ادّعای دیگران است را در بر می گیرد -، امّا در ادامه مراد از شبهه مشخّص شده و این عبارت از اطلاق خارج می شود. در روایت آمده است: اگر کسی به شما خبر داد که فرزند رضاعی این زن هستی، آن گاه باید احتیاط شود و اگر خود مرد بدون وجود چنین خبری شک کند، این فرض مشمول حکم روایت نمی شود. پس اگر روایت با عبارت «و قفوا عند الشبهه» به پایان می رسید، با توجّه به اطلاق شبهه، وجوب احتیاط ثابت می شد؛ امّا با توجّه به ادامۀ روایت که شبهه را معنا کرده است، نمی توان مدّعا را ثابت نمود.

2- نتیجه گیری و دیدگاه برگزیده

با توجّه به مطالب بیان شده، می توان نتیجه گرفت: هرچند احتیاط عقلاً و شرعاً مناسب است، امّا دلیلی بر وجوب آن وجود ندارد. از این رو، اصل اوّلی در این مسئله، اصل برائت عقلی و شرعی است. پس در فروض و صورت های گوناگون مسئلۀ تلقیح مصنوعی، اگر دلیلی بر حرمت یافت نشود، اصل برائت جاری خواهد شد.

الف) صورت اوّل تلقیح مصنوعی

اوّلین فرضی که مورد بررسی قرار می دهیم، این است که نطفۀ مرد با کمک ابزار پزشکی پیشرفته در رحم همسرش قرار داده شود. معمولاً این فرض در صورتی است که به دلیل مشکلات نازایی زن یا مرد، امکان تلقیح از راه طبیعی وجود ندارد.

اکنون سؤال این است که آیا از نظر شرع، این شکل از تلقیح جایز است یا خیر؟

در این فرض، با توجّه به این که بین زن و مرد رابطۀ زوجیّت برقرار است، دلیلی بر حرمت وجود ندارد؛ زیرا در هیچ یک از آیات و روایات گفته نشده است که بارور