مکاسب محرمه: درس های خارج فقه حضرت آیه الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی دام ظله جلد اول صفحه 24

ص:27

1- (1) . ر. ک: فوائد الاُصول: ج 4 ص 665.
2- (2) . موسوعه الإمام الخوئی: ج 23 ص 292.
3- (3) . حاشیه المکاسب: ج 1 ص 34.
4- (4) . کتاب المکاسب: ج 1 ص 12.

المحکم و المتشابه(1) ، نشان دهندۀ اعتماد ایشان به این روایت است.

بند سوم: بررسی مضمون روایت

اشاره

همان گونه که گذشت، یکی از راه های تصحیح سند روایت تحف العقول، وثوق به صدور روایت از معصوم علیه السلام است؛ یعنی روایت در بر دارندۀ مطالبی است که تنها از معصوم علیه السلام صادر می شود. لیکن برخی از فقها معتقدند: با توجّه به وجود تکرار، تعقید و اضطراب در متن روایت، نمی توان به صدور آن از معصوم علیه السلام مطمئن بود. بر این اساس، باید متن روایت و اشکالات مطرح شده نسبت به آن بررسی شود تا در صورت پاسخ به این اشکالات، روایت تحف العقول معتبر گردد.

الف) اشکالات مربوط به متن روایت

1- اضطراب در متن روایت

سیّد یزدی قدس سره روایت تحف العقول را معتبر دانسته و می فرماید: در این روایت تعابیری وجود دارد که آثار صدق از آن هویداست.(2) محقّق خویی قدس سره در نقد این سخن می نویسد: ما نمی دانیم منظور سیّد یزدی قدس سره از آثار صدق چیست؟ آیا مراد ایشان، اضطراب موجود در متن روایت است، یا تکرار واژه ها و یا کثرت ضمیرها و پیچیدگی تعابیر آن؟!(3)

پس به عقیدۀ محقّق خویی قدس سره در متن روایت اضطراب، تکرار و پیچیدگی وجود دارد و به همین دلیل نمی توان گفت: روایت از امام علیه السلام صادر شده است.

برای پاسخ به این اشکال، باید به چند مطلب اشاره کرد:

نخست: برخی از روایات نقل به معنا شده اند و راوی، عین الفاظ صادر شده از معصوم علیه السلام را نقل نکرده است. در اخبار معتبر نیز آمده است که امام علیه السلام در جواب