مکاسب محرمه: درس های خارج فقه حضرت آیه الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی دام ظله جلد اول صفحه 299

ص:302

او خارج نمایند، با این که این زن بچّه را متولّد نکرده است، او را مادر آن فرزند می دانند. همچنین در مورد نوزادی که از راه سزارین به دنیا می آید، می توان گفت: زن او را متولّد نکرده است؛ زیرا ولادت، خروج از موضع طبیعی است و در سزارین چنین اتّفاقی نمی افتد؛ امّا با این حال، این زن مادر آن فرزند محسوب می شود.

با توجّه به آنچه بیان شد، استدلال محقّق خویی قدس سره صحیح نیست و در این صورت نیز باید فرزند را به صاحب تخمک ملحق نمود و عرف نیز همین ملاک را معتبر می داند.

3- احتمال وجود مادر دوم

البتّه یک احتمال وجود دارد که در مواردی همچون بحث اجارۀ رحم، گفته شود که این بچّه دارای دو مادر است: یک مادر نسبی، که همان صاحب تخمک است و یک مادر رحمی که جنین را در طول نه ماه، در رحم او نگهداری نموده است. مانند جایی که گفته می شود فرد دو مادر دارد، مادر نسبی و مادر رضاعی. و همان گونه که وقتی یک زن به موجب این که به مدّت یک شبانه روز بچّه ای را شیر داده، مادر رضاعی او محسوب می شود، بگوییم: در این جا نیز به موجب این که جنین، نه ماه در رحم این زن قرار گرفته و از او تغذیه نموده و تکوین یافته است، این زن مادر دوم او به شمار می آید.