مکاسب محرمه: درس های خارج فقه حضرت آیه الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی دام ظله جلد اول صفحه 302

ص:305

1- (1) . کتاب المکاسب: ج 1 ص 31.
2- (2) . تذکره الفقهاء: ج 10 ص 31.
3- (3) . منتهی المطلب: ج 15 ص 352.
4- (4) . التنقیح الرائع: ج 2 ص 5.
5- (5) . الخلاف: ج 3 ص 240.

شیخ انصاری قدس سره از همان آغاز، بحث معاوضۀ مردار را بیان کرده و بین انتفاع از مردار و معاوضۀ آن تفاوتی نگذاشته است؛ امّا همان گونه که این دو بحث در کلمات امام خمینی قدس سره در کتاب المکاسب المحرّمه و محقّق خویی قدس سره از یک دیگر تفکیک شده اند، ما نیز ابتدا بحث انتفاع از مردار را بیان می کنیم و سپس در مورد معاوضۀ آن سخن خواهیم گفت. بنا بر این، مباحث این فصل در سه مبحث مطرح می شود. در مبحث اوّل به بررسی جواز یا عدم جواز انتفاع از مردار پرداخته می شود. در مبحث دوم، حکم معاملۀ مردار بررسی می شود و در مبحث سوم نیز چند مسئله به مناسبت این بحث مطرح می گردد.

گفتار اوّل: حکم انتفاع از مردار و اجزای آن

اشاره

پیش از ورود به بحث، چند نکته را باید یادآوری کنیم:

نخست این که: در بحث نجاسات، منظور از مردار، انسانی است که به صورت طبیعی جان خود را از دست داده و یا حیوانی که به صورت غیر شرعی کشته یا ذبح شده است.

دوم این که: به طور کلّی سه نوع مردار قابل تصوّر است: مردار انسان، مردار حیوانی که خون جهنده دارد و مردار حیوانی که خون جهنده ندارد.

سوم این که: مردار انسان و حیوانی که خون جهنده دارد، نجس است؛ امّا در مورد مردار حیوانی که خون جهنده ندارد، دیدگاه اجماعی فقها بر عدم نجاست استوار است.(1)

چهارم این که: آنچه در این جا مورد بحث قرار می گیرد، مردار نجس است و مردار غیر نجس از محلّ بحث خارج است. از این رو، معلوم می شود که منظور از اجزای مردار، اجزای دارای حیات است؛ چراکه اجزای دیگر همچون مو، پشم و ناخن، نجس نبوده و از محلّ بحث خارج اند.