مکاسب محرمه: درس های خارج فقه حضرت آیه الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی دام ظله جلد اول صفحه 304

ص:307

1- (1) . التبیان فی تفسیر القرآن: ج 3 ص 428.
2- (2) . فقه القرآن: ج 3 ص 269.
3- (3) . الإنتصار: ص 91.
4- (4) . تذکره الفقهاء: ج 2 ص 232.
5- (5) . نهایه الأحکام: ج 2 ص 462.
6- (6) . منتهی المطلب: ج 15 ص 347.
7- (7) . مختلف الشیعه: ج 1 ص 501.

قاعدۀ «حذف المتعلّق یدلّ علی العموم» وجود ندارد. این قاعده مقتضای هیچ آیه یا روایتی نیست، بلکه صرفاً در کلام بزرگان وجود دارد و هیچ دلیلی بر اعتبار آن نداریم. پس در هر مورد باید با توجّه به قرائن موجود، متعلّق محذوف را شناسایی کرد.

پس در این آیۀ شریفه نیز به قرینۀ واژۀ «لحم» معلوم می شود که متعلّق حرمت، اکل و شرب است؛ زیرا خداوند متعال هنگامی که نام خنزیر را ذکر می کند، واژۀ «لحم» را می آورد که با اکل مناسبت دارد. پس در مورد مردار نیز باید از این قرینه استفاده نمود.

در نتیجه نمی توانیم از آیه استفاده کنیم که همۀ انتفاعات حرام است؛ بلکه آیه می گوید: خوردن مردار حرام است. امروزه اگر دست انسان جدا شود، می توانند دوباره آن را پیوند بزنند؛ امّا طبق استدلال این بزرگان باید این انتفاع نیز حرام باشد، در حالی که این گونه نیست. با توجّه به آنچه بیان شد، نمی توان از آیه استفاده کرد که هرگونه انتفاع از مردار حرام است.

ب) روایات

دستۀ دوم از ادلّه ای که دلالت بر حرمت انتفاع از مردار می کنند، روایاتی است که استفاده از مردار را ممنوع می کنند. این روایات به دو دستۀ کلّی تقسیم می شوند:

گروهی از این روایات، مطلق انتفاع از مردار را حرام می شمارند و گروه دیگر، انتفاع از مردار را فی الجمله تحریم می کنند.

روایت اوّل:

محمّد بن الحسن بإسناده عن الحسین بن سعید عن الحسن عن زرعه عن سماعه قال: سَأَلْتُهُ عَنْ جُلُودِ السِّبَاعِ أَیُنْتَفَعُ بِهَا؟ فَقَالَ علیه السلام: إِذَا رَمَیْتَ وَسَمَّیْتَ فَانْتَفِعْ بِجِلْدِهِ وَأَمّا الْمَیْتَهُ فَلا؛(1) از امام علیه السلام در مورد پوست درندگان