مکاسب محرمه: درس های خارج فقه حضرت آیه الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی دام ظله جلد اول صفحه 343

ص:346

حرام، قلت: فنصطبح بها؟ قال: أما تعلم أنّه یصیب الید و الثوب».(1)

البتّه ما پیش تر در سند این روایت خدشه کردیم و آن را قابل اعتماد ندانستیم؛ لیکن با این وجود از این روایت استفاده می کنیم که علّت نهی امام علیه السلام از دنبۀ گوسفند، این است که این دنبه، موجب تنجّس بدن و لباس می شود. از این رو، با قطع نظر از تنجّس، استفاده از آن اشکالی ندارد. پس چون علّت نهی را تنجّس قرار می دهیم، این روایت فقط بر کراهت، دلالت خواهد کرد.

بنا بر این، اگر قائل شدیم به این که روایات مانعه، ظهوری در حرمت انتفاع از مردار ندارند، روایات مجوّزه حاکم خواهند شد؛ ولی اگر ظهورِ یاد شده را برای روایات مانعه ثابت دانستیم، در این صورت به وسیلۀ روایات مجوّزه در آنها تصرّف نموده و آنها را بر کراهت حمل می کنیم.

محقّق سبزواری قدس سره نیز در ذخیره المعاد این احتمال را که اخبار منع را حمل بر کراهت کنیم، ذکر نموده است.(2)

ج) روش سوم:

سومین روش برای جمع بین روایات، این است که بگوییم: روایات مجوّزه اختصاص به پوست و دنبه دارد، ولی روایات مانعه مطلقاً می گوید: از میته نمی توان استفاده کرد. در نتیجه استفاده از پوست و چربی مردار، جایز است، ولی استفاده از چیزهای دیگری که در مردار وجود دارد (مانند استخوان) جایز نیست.

لیکن به نظر می رسد که این روش درست نیست؛ زیرا هیچ کس دربارۀ اجزای مردار، قائل به تفصیل نشده است و فرق گذاشتن میان آنها امکان ندارد.

د) روش چهارم:

روش چهارم این است که بگوییم: روایات مانعه بازگوکنندۀ حکم واقعی اند، ولی