مکاسب محرمه: درس های خارج فقه حضرت آیه الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی دام ظله جلد اول صفحه 474

ص:477

1- (2) . تاج العروس: ج 8 ص 67.
2- (3) . مجمع البیان: ج 10 ص 581.
3- (4) . کتاب الخلل فی الصلاه ص 135.
4- (5) . «وممّا ذکرنا یظهر: فساد الإستدلال بقوله تعالیً «وَالرُّجزَ فاهجُرً»، مضافاً إلی أنّ وروده فی أوائل الإسلام، لکونه جزءاً من السوره التی نزلت اوّلاً أو ثانیاً علی الإختلاف قرینه علی عدم کون المراد بالرجز هو النجس، کما لا یخفی» (کتاب الطهاره: ص 140).
5- (6) . «هکذا قوله تعالی: «وَ الرُّجْزَ فَاهْجُرْ» و إن کان الحمل علی أنّ المراد بالرجز هی النجاسه و النجس فی غایه

از آنچه گذشت، می توان نتیجه گرفت که برای حکم به حرمت تکسّب به خمر، به هیچ یک از آیات شریفۀ قرآن، نمی توان استدلال کرد.

بند دوم: بررسی روایات

اشاره

در میان روایات شیعه و اهل سنّت، روایات زیادی وجود دارد که دلالت بر حرمت تکسّب به خمر دارد، تا آن جا که برخی در مورد این روایات، ادّعای تواتر کرده اند که البتّه ادّعای صحیحی نیست و تعبیر امام خمینی قدس سره در این باره دقیق تر است که می گویند: این روایات به حدّ استفاضه رسیده است.(1)

با توجّه به این که این روایات به حدّ استفاضه رسیده اند، نیازی به بررسی سندی روایات نیست. بنا بر این، در این مجال تعدادی از این روایات را مرور کرده، نکات فقهی و نکات حدیثی آنها را بررسی می کنیم.

این روایات را می توان در بیشتر کتب روایی از جمله کافی، من لا یحضره الفقیه، المقنع، جامع الأخبار، دعائم الإسلام، فقه الرضا، لبّ اللباب راوندی و عوالی اللئالی یافت. با آن که در سند برخی از این روایات، افراد توثیق نشده و یا تضعیف شده هستند، ولی با توجّه به استفاضۀ آنها، به صدور مضمونشان اطمینان پیدا می کنیم. در ادامه برخی از این روایات را - که در کتاب الأطعمه والأشربه (ابواب الأشربه المحرّمه)(2) و نیز کتاب التجاره (ابواب ما یکتسب به) از وسائل الشیعه(3) ذکر شده اند - مرور می کنیم.

الف) روایت نخست:

مُحَمَّدُ بنُ یعقُوبَ (الکلینی) عَن عَلی بنِ إبراهیمَ عَن أبیهِ عَن حَمّادِ بنِ عیسَی عَن حَریزٍ عَن مُحَمَّدِ بنِ مُسلِمٍ عَن أبی عَبدِ اللّه علیه السلام، فی رَجُلٍ تَرَکَ