مکاسب محرمه: درس های خارج فقه حضرت آیه الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی دام ظله جلد اول صفحه 480

ص:483

1- (1) . شرائع الإسلام: ج 2 ص 3.
2- (2) . طبق نظر ابوحنیفه اگر مسلمانی خمری در اختیار دارد، می تواند یک ذمّی را وکیل کند که به ذمّی دیگربفروشد. در جای خود خواهد آمد که مطابق ادلّه، اگر ذمّی به ذمّی دیگر خمر فروخت مانعی ندارد. بنا بر این، اگر یک مسیحی پولی را به مسلمانی هبه کند، حتّی اگر مسلمان یقین داشته باشد که این پول در مقابل خمری است که آن مسیحی به یک غیر مسلمان دیگر فروخته، می تواند این پول را بگیرد؛ زیرا طبق مذهب خودشان این معامله صحیح و حلال است. این مطلب را در بحث از قاعدۀ التزام به صورت مفصّل بررسی نموده ایم.
3- (3) . جزیری، الفقه علی المذاهب الأربعه: ج ص 282 و ج 5 ص 42.

است، استعمال خمر در میان نوع دوم در شرب خمر است (لازم نیست این کثرت استعمال در خود روایات ائمه علیهم السلام باشد) و به خاطر همین، حرمت بیع خمر و تکسّب به خمر نیز انصراف به همین مورد دارد. بنا بر این، اگر کسی خمر را بفروشد با این قصد که مشتری آن را بنوشد، این بیع حرام است؛ امّا اگر مقصود حلال دیگری داشته باشد، از روایات، حرمت چنین فرضی استفاده نمی شود.(1)

بند دوم: قرائن

اشاره

اگر کسی - به این دلیل که متعارف بودن، سبب دست برداشتن از اطلاق نیست - انصراف را نپذیرد، در همین روایات، دو قرینه بر این معنا داریم که فروش خمر بدون قصد شرب، جایز است.

در وسائل الشیعه، باب 55 از «ابواب ما یُکتسب به»، روایتی از ابی بصیر از امام صادق علیه السلام آمده است که:

قالَ: سألتُهُ عَن ثَمَنِ الخَمرِ، قالَ علیه السلام اهدی إلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله راویهُ خَمرٍ بَعدَ ما حُرِّمَتِ الخَمرُ، فأمَرَ بِها أن تُباعَ، فَلَمّا أن مَرَّ بِها الَّذی یبیعُها ناداهُ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله مِن خَلفِهِ: یا صاحِبَ الرّاویهِ! إنَّ الَّذی حَرَّمَ شُربَها فَقَد حَرَّمَ ثَمَنَها. فأمَرَ بِها فَصُبَّت فی الصَّعیدِ. فَقالَ علیه السلام ثَمَنُ الخَمرِ وَ مَهرُ البَغی وَ ثَمَنُ الکَلبِ الَّذی لا یصطادُ مِنَ السُّحتِ؛(2) ابو بصیر می گوید: از امام صادق علیه السلام دربارۀ ثمن خمر پرسیدم. ایشان فرمود: پس از آن که خمر تحریم شد، ظرف خمری را به پیامبر صلی الله علیه و آله هدیّه کردند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله امر کرد که فروخته بشود. آن کسی که می خواست این را بفروشد، پیامبر صلی الله علیه و آله از پشت سر او را صدا زدند و فرمودند: ای صاحب ظرف! آن که نوشیدنش را حرام کرده،