مکاسب محرمه: درس های خارج فقه حضرت آیه الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی دام ظله جلد اول صفحه 491

ص:494

1- (1) . «إنّ فی کلّ شیء تقیه إلّافی الخمر و الدّماء» (عبدالحسین لاری، مجموعه مقالات: ص 308). در وسائل الشیعه (ج 25، باب 22) روایاتی برای این مدّعا آمده است.
2- (2) . «وإذا خاف الإنسان علی نفسه من العطش، جاز أن یتناول شیئاً من الخمر بقدر ما یمسک رمقه. ولا یجوز أن یتداوی بشیء من الأدویه، وفیها شیء من المسکر، وله عنه مندوحه. فإن إضطرّ إلی ذلک، جاز أن یتداوی به للعین. ولا یجوز له أن یشربه علی حال» (النهایه ص 592).
3- (3) . شرایع الإسلام: ج 3 ص 183.
4- (4) . علل الشرایع: ج 2 ص 478.
5- (5) . السرائر: ج 3 ص 132.
6- (6) . الجامع للشرایع ص 394.
7- (7) . جواهرالکلام: ج 36 ص 444.
8- (8) . مسالک الأفهام: ج 12 ص 127.
9- (9) . کشف اللثام: ج 9 ص 321.

بل عن الشیخ فی الخلاف(1) وظاهر المبسوط (2) الإجماع علیه؛(3) بنا به نقلی که شهید در مسالک الأفهام و فاضل هندی در کشف اللثام آورده است، طبق نظر مشهور فقها حتّی در صورت انحصار هم شرب خمر جایز نیست، بلکه شیخ در الخلاف و المبسوط گفته است که اجماع بر عدم جواز داریم.

با مطالعۀ عبارت هایی که گذشت، در می یابیم که درمان با خمر، حتّی در فرض انحصار نیز از نظر مشهور قدما جایز نیست. در فرض عدم انحصار نیز این عدم جواز، اجماعی است.

ب) بررسی اقوال علمای عامّه

-4

فقهای شافعی دو قول دارند: قول صحیح تر نزد ایشان این است که انتفاع به خمر برای درمان و بلکه حتّی برای نوشاندن به حیوانات نیز جایز نیست. بنا بر این، از نظر شافعی ها درمان با خمر، جایز نیست و تفاوتی بین انحصار و عدم انحصار هم وجود ندارد.(5)

قول دوم شافعی ها، شبیه نظر مالکی هاست که در سطور بعد خواهد آمد.

حنابله گفته اند:

لا یجوز الإنتفاع بالخمر وغیرها من المسکرات ولو کان للتداوی.(6)

حنفی ها نیز قائل اند به این که درمان بیماری به وسیلۀ خمر، جایز نیست.(7)

مالکی ها در این باره کمی تفصیل داده اند. ایشان نخست گفته اند: در جایی که انسان از تلف شدن می ترسد، برای جلوگیری از هلاکت نفس، می تواند از خمر استفاده کند. سپس می گویند: