مکاسب محرمه: درس های خارج فقه حضرت آیه الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی دام ظله جلد اول صفحه 497

ص:500

معتبر است. «احمد بن فضل» واقفی است. امّا بحث عمده در مورد «علی بن ابی حمزه بطائنی» است که واقفی مذهب بود و بسیاری از رجالیان او را قبول ندارند. در مورد مذهب علی بن ابی حمزه بطائنی دو دسته روایت وارد شده که در یک دسته از روایات گفته شده که او تا آخر عمرش بر وقف باقی مانده و از آن رجوع نکرده است؛ امّا در دستۀ دیگری از روایات گفته اند که او از وقف رجوع کرده است. علّامۀ حلّی در خلاصه الأقوال نوشته است که علی بن ابی حمزۀ بطائنی، جدّاً ضعیف و متّهم به کذب است.(1) البتّه شیخ طوسی در کتاب عدّه الاُصول نوشته است:

ولأجل ذلک أی الوثاقه، عملت الطائفه بأخبار الفطحیّه وأخبار الواقفه مثل سماعه بن مهران وعلی بن أبی حمزه؛(2) بخاطر همین وثاقت، امامیّه به اخبار فطحیّه و اخبار واقفیه عمل کرده اند، مانند اخبار سماعه بن مهران و علی بن ابی حمزه.

یکی از نمونه های اهمّیت علم رجال در فقاهت، همین مورد علی بن ابی حمزه است که اگر عدم اعتبار او محرز شود، بیش از پانصد روایت از میدان استدلال خارج می گردد. خصوصیات علی بن ابی حمزۀ بطائنی را در کتب رجال، مفصّلاً بیان کرده اند و به هر حال، قابلیت اعتماد دارد. تحقیق این است که روایاتی که او در زمان استقامت در مذهب نقل کرده است، اعتبار دارد.

ج) ادلّۀ قول به عدم جواز شرب خمر در صورت اضطرار

اکنون باید بررسی شود که چگونه با وجود این روایات، صاحب جواهر در مورد مضطر فتوا به حلّیت شرب خمر داده است؟(3) مجموعاً سه دلیل در کلمات فقهایی که قائل به حرمت شرب خمر، حتّی در صورت اضطرار هستند، مطرح شده است: