مکاسب محرمه: درس های خارج فقه حضرت آیه الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی دام ظله جلد اول صفحه 60

ص:63

1- (1) . همان: ج 1 ص 222.
2- (2) . همان: ج 1 ص 224.
3- (3) . همان: ج 1 ص 424.
4- (4) . همان: ج 1 ص 198.
5- (5) . همان: ج 1 ص 58.

أکل شیءٍ حرّم علیهم ثمنه؛(1) ابن عباس می گوید: در حالی که پیامبر صلی الله علیه و آله رو به روی حجره ها نشسته و به آسمان نگاه می کرد، خنده ای کرده و فرمود: خداوند یهود را لعنت کند، شحوم را بر آنان حرام کرد، امّا آن را فروخته و در پول آن تصرّف کردند. سپس فرمود: اگر خداوند خوردن چیزی را بر یک قوم حرام کند، ثمن آن را نیز حرام می کند.

در بیشتر کتب روایی اهل سنّت، از جمله مغنی،(2) الشرح الکبیر،(3) کشّاف القناع،(4) فقه السنه(5) و در بخشی دیگر از مسند احمد بن حنبل،(6) این روایت به صورت مطلق وارد شده است؛ امّا افزون بر آنچه از مسند احمد بن حنبل نقل شده در کتاب های مجموع(7) و سنن الکبری(8) نیز این روایت را همراه با کلمۀ «أکل» نقل کرده اند.

اکنون این پرسش مطرح می شود که آیا روایت عوالی اللئالی به صورت مطلق وارد شده است یا مقیّد بوده و در نقل آن، واژۀ «أکل» نیز وجود داشته است؟ این که روایتی در یک کتاب، واجد کلمه ای بوده و در کتاب و نقلی دیگر، فاقد آن کلمه باشد، زیاد دیده می شود. برای مثال، ممکن است یک روایت در کتاب کافی همراه با یک لفظ وارد شده باشد، در حالی که همین روایت در کتاب من لا یحضره الفقیه، فاقد آن لفظ باشد.

پس باید بررسی کنیم که در چنین مواردی کدام نقل ترجیح دارد؟ آیا نقلی که به صورت مطلق وارد شده و فاقد آن کلمه است، ترجیح داده می شود، یا نقلی که به طور مقیّد وارد شده و واجد آن کلمه است؟

الف) اصل عدم زیاده و اصل عدم نقیصه

وجود یا عدم وجود واژۀ «أکل» در روایت عوالی اللئالی، مورد اختلاف و تردید است.