شیوه تالیف مصادر روائی فقه صفحه 10

ص:19

دورۀ طلایی دوّم

اشاره

آغاز غیبت کبری ، یعنی از سالهای 300 تا 450 هجری قمری بود که در طیّ این یک قرن و نیم ، دانشمندان موفّق به تألیفات ارزشمندی در حدیث شدند . در این دوره چند کار مهم انجام شد :

1 . مجموعۀ جزوات و کتاب های کوچک حدیثی ، در ضمن مجموعۀ بزرگ حدیث گرد آمد و موسوعۀ بزرگ حدیثی تألیف شد . مؤلّفان این مجموعه ها که در آینده به معرّفی آنها خواهیم پرداخت ، موسوعه های حدیثی ارزشمندی را پدید آوردند که هنوز جایگاه ویژۀ خود را داراست . در همین دوره به شرح احادیث نیز روی آورده شد . رضی الدین موسوی (406ق) اوّلین عالم شیعی بود که به شرح روایات نبوی به عنوان المجازات النبویّه روی آورد . کتابت حدیث ، فنّی و تخصّصی گردید و اوّلین قدم ها برای شرح احادیث برداشته شد .

در این دوره ، محمّدون ثلاثۀ متقدّمه ، جوامع روایی اربعۀ متقدّم را تألیف کردند . ابو جعفر ، محمّد بن یعقوب کلینی (328ق) کتاب الکافی ، و ابو جعفر محمّد بن الحسن طوسی (460ق) دو کتاب مهمّ حدیثی به نام تهذیب الاحکام و الاستبصار فیما اختلف من الاخبار را تألیف کردند . دو کتاب او در میان کتاب های فقهی و اصطلاحات فقیهان با عنوان تهذیبَین معروف می باشد . و چهار کتاب من لا یحضره الفقیه ، تألیف ابو جعفر محمّد بن علی بن بابویه قمّی (381ق) است(1) . البتّه در احوالات صدوق نوشته اند که مجموعۀ دیگری در حدیث با عنوان مدینه العلم تألیف کرد که ده جلد بوده و خود او در التوحید ،