شیوه تالیف مصادر روائی فقه صفحه 113

ص:122

آموخت . شیخ طوسی استادان گوناگونی داشته است که علما در ترجمۀ شیخ آنها را آورده اند .

شیخ تألیفات فراوانی داشت . وی در تمام علوم اسلامی کتاب نوشته است که هر کدام در رتبۀ اوّل و نخست خود قرار دارد : در علم رجال سه کتاب رجالی تألیف کرد : کتاب معرفه الناقلین را تهذیب و تلخیص نمود و عنوان اختیار معرفه الرجال بر آن نهاد . کتاب الفهرست را تألیف و طرق خود را در آن آورد . نجاشی پس از او الفهرست خود را تدوین کرده است ، به همین علّت فهرست نجاشی امتیازاتی دارد که در الفهرست شیخ طوسی یافت نمی شود . کتاب رجال خود را نیز تدوین و بر اساس طبقات ، راویان را شناسایی کرد .

گونه های تألیف فقه

در علم فقه سه نوع کتاب فقهی مهم تألیف کرد :

1 - فقه متلقّات ، یعنی فقهی که برگرفته از روایات است و فروع آن در روایات آمده است . آیه اللّه بروجردی فرمود : این کتاب ها مثل النهایه حکم روایات را دارد .

2 - کتاب فقه استنباطی و تخریج فروع بر اصول ، یعنی مبسوط را تألیف کرد(1) .

3 - سوّمین رشتۀ فقهی شیخ ، فعالیّت در علم خلاف بود که کتاب الخلاف را تدوین نمود . او فقه مقارن را وارد مرحلۀ جدیدی کرد .