شیوه تالیف مصادر روائی فقه صفحه 127

ص:136

1 . شیخ علاوه بر روایاتی که در ذیل هر مسئله آورده ، روایات متعارض را ذکر کرده که ذکر نشدن روایات متعارض در کافی ، مزیّتی برای این کتاب نسبت به کافی است . اگر گزارش شیخ طوسی از روایات متعارض نبود ، ما اکنون از وجود دسته های مختلف حدیثی و دانش علاج الحدیث اصلاً خبری نداشتیم .

شیخ در ذیل هر مسئله ، دو دسته روایات ذکر کرده و روایات افزون بر آن را در بخش زیادات ذکر نموده است . زیاده یک اصطلاح خاص در فقه احناف بود که بعدها وارد علم حدیث هم شده است . زیاده در آثار محمّد بن الحسن شیبانی است . او و ابو یوسف دو شاگرد ابو حنیفه (150ق) بودند . محمّد بن الحسن شیبانی فقه ابو حنیفه را در کتاب هایی گزارش کرد که معروف به نام اصول می باشد . اصل کتابی است که فقه ابو حنیفه را گزارش کرده است . شیبانی پس از آن کتاب هایی با عنوان زیاد تألیف کرده . زیاد همان مسایلی است که افزون بر اصل نقل شده است و از این جا وارد کتاب های علمی و حدیثی شد . شیخ طوسی هم در تهذیب بخشی را با عنوان الزیادات گشود و روایات اضافی را در ذیل عنوان زیاد ذکر کرده است .

زیادات تهذیب

شیخ طوسی بخشی در تهذیب الاحکام را به عنوان کتاب الزیادات قرار داده است . او همانطور که گفته شد در ذیل هر مسئله از متن المقنعه روایات شاهد فتوی و روایات مخالف آن را آورد و نوعاً فتوای مفید را تأیید کرد ، چون مفید فتوای مشهور بین امامیّه را اخذ کرده و همچون خود شیخ طوسی که از روش او پیروی نموده است ، خود را در ورطۀ فتاوی شاذ و نادر و غیر مشهور نینداخته