شیوه تالیف مصادر روائی فقه صفحه 13

ص:22

1- (1) . وسائل الشیعه 19 : 229 .
2- (2) . ملاذ الأخیار 16 : 632 ، تهذیب الاحکام 10 : 295 .
3- (3) . الکافی 7 : 331 .
4- (4) . مقباس الهدایه 1 : 332 ، نهایه الدرایه : 206 ، فقه الشیعه 5 : 90 ، دانش درایه الحدیث : 186 ، الحدائق الناضره 1 : 479 و23 : 625 ، التنقیح - الطهاره 2 : 288 ، نهایه المرام 1 : 211 .

و در حدیث دوّم نوشته اند : «عنه علیه السلام » و چون نویسنده می دانسته که ضمیر به چه کسی برمی گردد ، برای او مشکلی وجود نداشته است ، امّا وقتی این اصول در قرن چهارم و پنجم به دست مؤلّفان جوامع بزرگ افتاد ، حدیث اوّل را با نام گوینده ضبط کرده ولی حدیث دوّم و پس از آن را با همان لفظ «عنه» آوردند و این امر باعث پیدایش اضمار در احادیث شد . ما در کتاب دانش درایه الحدیث پیرامون عوامل پیدایش اضمار و اینکه آیا اضمار ضرری دارد یا خیر ، سخن گفته ایم .

2 . اضطراب

تقطیع روایات باعث پیدا شدن اضطراب در روایات شده است ؛ زیرا اگر تمام حدیث موجود باشد ، فهم آن دشوار نخواهد بود .

3 . فوت شدن قرائن

گاهی در صدر و ذیل کلام ، قرائنی موجود بوده که سبب روشن شدن مقصود کلام امام علیه السلام می شده است ؛ امّا با تقطیع روایات ، قرائن از بین می روند و در نتیجه در عبارت معصوم ، غلق و اضطراب پدید می آید و فهم آن مشکل می شود .

4 . پیدایش تعارض

یکی از عوامل مهمّ پیدایش تعارض ، همین فوت شدن قرائن و تقطیع روایات است ؛ زیرا اگر صدر و ذیل روایت ذکر می شد ، چه بسا تعارضی میان برخی احادیث نبود ، ولی چون تقطیع شده و قرائن از بین رفته ، سبب بروز تعارض می شود .